۵- آموزش نوشتن فعال ( خلاق ) انشا و انواع آن
با توجه به مشکل دانش آموزان در مرحله آموزش نوشتن نیمه فعال (املا) است به آموزش املا می پردازیم. مهارت املا نویسی به معنی توانایی جانشین کردن صحیح صورت نوشتاری حروف , کلمات و جمله ها به جای صورت آوایی آن ها است . دانش آموزان بـایـد به این مهارت دست یابند تا بتوانند بخوبی بین صورت تلفظی کلمه ها و حروف سازنـده آن ها پیـونـد مناسبی بـرقـرار کنند بدین ترتیب زمینه لازم برای پیشرفت آنان در درس های جمله نویسی , انشا و به طور کلی مهارت نوشتن بهتر فراهم می شود , دانش آموزان هنگام نوشتن املا باید نکاتی را در باره صداهایی که به وسیله معلم در قالب کلمات و جمله ها بر زبان جاری می شود رعایت نمایند :
الف) آن ها را خوب بشنوند + تشخیص دقیق کلمه + ادراک کلمه
ب) آن ها را خوب تشخیص دهند + یادآوری و مجسم ساختن تصویر + بازشناسی کلمه صحیح در ذهن.
ج) آن ها را درست بنویسند + نوشتن صحیح حروف سازنده کلمه + بازنویسی کلمه و توالی مناسب آن ها.
اشکالات املایی دانش آموزان که از دیدگاه زبان شناختی بر اثر اشکالات رسم الخطی , تاثیر لهجه و گویش محلی دانش آموزان و فرایندهای آوایی حذف , تبدیل , افزایش و قلب به وجود می‌آیند از دیدگاه روان شناختی از موارد زیر سرچشمه می گیرند :
الف) ضعف در حساسیت شنوایی , مثال : ژاله – جاله
ب) ضعف در حافظه شنوایی , مثال جا انداختن کلمات
ج) ضعف در حافظه دیداری , مثال حیله – هیله
د) ضعف در حافظه توالی دیداری , مثال مادر – مارد
هـ) قرینه نویسی , مثال دید –
و) وارونه نویسی , مثال دید –
ز) عدم دقت , مثال : گندم – کندم
ح)نارسا نویسی , مثال رستم – رسم
تعریف مفاهیم به صورت مفهومی و عملیاتی
عده ی زیادی از دانش‌آموزان در نظام آموزشی ما دچار اختلالات یادگیری هستند، طبق گزارش‌های رسمی آموزش و پرورش۴ تا ۱۲ درصد از دانش‌آموزان در هر سال اختلال یادگیری دارند.
بی‌تردید تعداد واقعی بیش از این خواهد بود. برای مقابله با این معضلات آموزشی هریک از معلمان روش‌های خاصی را اتخاذ می‌کنند، برخی از این روش‌ها به علت علمی نبودن سبب سرخوردگی تحصیلی دانش‌آموزان می‌گردد.
عمده‌ترین مشکل املایی دانش‌آموزان:
الف. نارسانویسی:
۱- نارسانویسی به وضعیتی اطلاق می‌شود که دانش‌آموزان قواعد نگارشی در هنگام نوشتن رعایت نمی‌کنند، تمام کلمه یا بخشی از حروف آن را نمی‌تواند هم اندازه و هم شکل طبق قواعد نگارشی بنویسد، همچنین نارسایی آموزش در مورد استثناها و قواعد نگارشی جزو این دسته از مشکلات است.
مثل نوشتن کلمه بندگی به صورت بنده‌گی یا نوشتن کلمه خواهر به صورت خاهر و… در این نوع اختلال دانش‌آموز کلمه را از نظر نقطه، دندانه، شکل درست حرف و… کاملاً درست می‌نویسد تنها مشکل این است که دانش‌آموز معیار درست نویسی کلمه و حروف آن را رعایت نمی‌کند.
۲-دانش‌آموز مهارت‌هایی نظیر چرخش دست در نوشتن، گرفتن صحیح مداد را به خوبی یاد نگرفته است.
۳- عدم حرکت مناسب انگشتان
۴- ناهماهنگی چشم و حرکت دست
۵- وضعیت قرار گرفتن نامناسب دفتر و مداد به هنگام نوشتن
۶- نارسایی آموزش معلم در تمرین نوشتاری حروف
۷-عدم هماهنگی حواس دیداری، شنیداری و حرکتی
۸- خطا در ادراک دیداری حروف و کلمات
۹- فاصله نامناسب چشم به هنگام نوشتن
۱۰- عدم توانایی کنترل دست در هنگام نوشتن
۱۱- عدم هماهنگی کلی بدن
۱۲- تأخیر در تکلم فرد
۱۳- پرتحرکی و بی‌قراری در هنگام نوشتن
۱۴- میز و صندلی‌های نامناسب
ب. ضعف در حافظه دیداری:
عمده‌ترین مشکل املایی دانش‌آموزان ناتوانی در جایگزینی درست این حروف می‌باشد، علت عمده این نوع غلط‌های املایی ضعف حافظه دیداری است، یعنی دانش‌آموز در هنگام نوشتن املا قادر نیست تصویر درست کلمه را در ذهن خود یادآوری کند لذا در بازشناسی حروف همصدا دارای مشکل هستند.
علل ضعف حافظه دیداری:
– نقص آموزش معلم
– عدم تمرین و تکرار حروف همصدا توسط دانش‌آموز
– دانش‌آموز قادر نیست تصویر کلمه را در ذهن خود تجسم کند(تجسم ذهنی کلمه)
– نشناختن حروف
– ناتوانی در ترکیب حروف
ج. ضعف در تمیز دیداری
در این نوع مشکل املایی، دانش‌آموز جزییات کلمه را رعایت نمی‌کند مثل از سه دندانه(س) یکی نمی‌نویسد، یا از نقطه‌ها کم و زیاد می‌کند به عنوان مثال کلمه آش، آس. همچنین ناتوانی در تمیز و تشخیص تفاوت یک چیز از دیگر چیزهاست نظیر عدم تشخیص حروفی که دارای تصویر فضایی مشابهی هستند مانند ج به جای چ، د به جای ذ، ک به جای گ و بالعکس. بر اساس تحقیقات انجام شده ۲۵ درصد از مشکلات املایی دانش‌آموزان مربوط به ضعف در تمیز دیداری است.
برای رفع این مشکل می‌توان تمریناتی از قبیل مشابهت‌ها و تفاوت‌ها انجام داد.
د. حساسیت شنوایی
برخی از مشکلات املایی از ضعف شنوایی ناشی می‌شود در این نوع اختلال املایی دانش‌آموز به علت ضعف شنوایی برخی از صداها را نمی‌شنود یا اینکه آن را اشتباه می‌شنود.
پایین بودن حساسیت شنوایی عامل اصلی این اختلال است. نمونه این نوع اختلال:
نوشتن مسواک به صورت مسباک
نوشتن زنبور به صورت زمبور
علاوه بر اشتباه در نوشتن کلمات گاهی جا انداختن برخی از حروف و کلمات نیز از ضعف شنوایی است.
شیوه تلفظ معلم نقش اساسی دارد با تلفظ شمرده و رسا بودن صدای معلم عمده این مشکل حل خواهد شد.
ه. عدم دقت و توجه
برخی از مشکلات املایی نیز مربوط به بی‌دقتی دانش‌آموز در دندانه و نقطه، تشدید و جایگزینی نادرست آن ها و اشتباهاتی در سرکش، تشدید می‌باشد.
علل اشتباه نویسی در دندانه:
۱- نا آشنایی با شکل کلی دندانه و حروف دندانه‌دار
۲- نا آشنایی با نوشتن شکل دندانه در کلمه
۳-اشتباه در شمارش دندانه‌های حروف دندانه‌دار مثل کلمه نیستند.
۴- اشتباه در نوشتن شکل حروف دندانه‌دار در خط تحریری
۵- نا آشنایی با قواعد خط تحریری به ویژه در اتصال حروف دندانه‌دار به برخی حروف معلمان پایه اول به ویژه در آموزش حروف دندانه‌دار، مراقب و نظارت کامل بر نحوه نوشتن دانش‌آموزان داشته باشند و با تمرین و تکرار به برخی تغییراتی که در شکل ظاهری دندانه‌ها و حروف در اتصال به حروف دیگر رخ می‌دهد آشنا شوند و مهارت یابند.
حروف «ب، ن، ی» نماد بزرگ دندانه هستند که در اتصال به هجا یا کلمه دیگر تغییر می‌یابند
کتاب…کتابدار، آب…آبی، توان…توانا، پهلوان…پهلوانان، موی…مویه، روی…رویه. دلایل اشتباه در نقطه‌گذاری حروف
اشتباه در نقطه‌گذاری حروف در کلاس اول معمولاً بیشتر است و به صورت‌های زیر دیده می‌شود:
۱- کم گذاشتن نقطه
۲- نگذاشتن نقطه
۳- زیاد گذاشتن نقطه
۴-جا به جا گذاشتن نقطه
۵-نامناسب گذاشتن نقطه
اشکالات مربوط به تشدید:
اشکالات مربوط به تشدید به صورت‌های زیر در دیکته ظاهر می‌شود:
۱- جا انداختن یا ننوشتن تشدید
