۲-۵-۳ پروتکل فنون وارونه سازی عادت
پروتکل درمانی وارونه سازی که در این پژوهش مورد استفاده قرار گرفت ، تحت نظارت اساتید راهنما و مشاور و با بهره گرفتن از مقالات آزرین و نان (۱۹۷۳) ، آزرین و پترسون۱ (۱۹۹۰)، فرانکلین۲، والتر۳ و وودز (۲۰۱۰)، فلدمن، استورچ و مورفی (۲۰۱۱)، نلادری۴، آندرا۵ و کاوانا (۲۰۱۳) و وندگریندت۶ ، وردلن۷ ، وندی جک۸ و وربراک۹ (۲۰۱۳) تهیه گردیده و در غالب ۸ جلسه می‌باشد که مدت زمان هر جلسه ۱ ساعت ، دوبار در هفته و به مدت ۱ ماه انجام می شود. شرح هر جلسه عبارت است از:
جلسه اول : شامل معرفی افراد حاضر در طرح درمانی ، ایجاد ارتباط مناسب ، آموزش در مورد ماهیت تیک ها با بهره گرفتن از زبان متناسب با سطح تحول کودک و به دست آوردن خط پایه از نشانه ها می‌باشد .
جلسه دوم : مربوط به آموزش آگاهی است، به صورتی که افراد از سوی درمانگر راجع به جزئیات رفتارهایی که هدف درمان هستند اطلاعات بیشتری کسب می‌کنند. در این جلسات هر نشانه گزارش شده مثل تیک ، توسط کودک و یا مادر به شکل عملیاتی به منظور ایجاد یک تصویر رفتاری دقیق تعریف می شود.
۱-Peterson 5-Andrea 9-Verbraakb
۲-Franklin 6-Van de Griendt
۳-Walther 7-Verdellena
۴-Neeladri 8-Van Dijkb
سپس از نظر شدت و عملکرد برای تمرکز درمان بر روی آن طبقه بندی می شود. افراد می آموزند تا تیک های خود را به صورت روزانه و در جدولی ثبت کنند.
با انجام این کار علاوه بر آگاهی از تعداد و شدت تیک ها، موقعیت هایی که تیک در آن به وجود می‌آید نیز قابل تشخیص می شود. همچنین افراد از احساسات پیش از شروع تیک آگاهی یافته و سایر اختلالاتی که توسط تیک ها ایجاد می‌شوند قابل شناسایی خواهند شد. از جمله نکات بسیار مهم که در این مرحله به آن پرداخته می شود شناسایی موقعیت هایی که تیک در آن شدت بیشتری دارد و نیز شناسایی احساسات بدنی و یا حسی قبل از بروز تیک است. این شناسایی عوامل هشدار دهنده گاهی توسط خود کودک و نوجوان و یا توسط والدین آن ها می‌تواند صورت گیرد، چرا که برای ادامه درمان حائز اهمیت هستند. تمامی دستورالعمل های داده شده باید یادداشت شوند.
جلسه سوم : در این جلسه آموزش تن آرامی انجام می شود ، به شکلی که فرد در جایی مناسب و راحت قرار می‌گیرد و در یک فضای ساکت و آرام شروع به ایجاد انقباض و انبساط در تمامی عضلات خود از سر تا انگشتان پا می‌کند . تمرینات مربوط به آرامش پیشرونده عضلات باید به طور روزانه و برای تقویت اثر آن ها انجام شوند. اگر چه در هر زمان که لازم باشد مانند مواقعی که فرد مضطرب است یا دچار تیک می شود باید انجام شوند. استفاده از فنون تن آرامی برای از بین بردن تنش در سراسر بدن استفاده می شود. انجام روزانه تن آرامی مخصوصا زمانی که نشانه ها و علائم کمتری وجود دارد به فرد کمک می‌کند تا آمادگی و مهارت لازم را در اجرای آن به دست آورد. در تمام مراحل باید از تنفس عمیق استفاده شود. این مهارت کمک می‌کند تا در زمان اضطراب و فشار روانی بدن را در حالت آرمیده قرار داد. یادگیری این فنون نیز باید با تمرین و در اوایل کار با توجه به الگو، که می‌تواند درمانگر و یا شخص دیگری باشد انجام شود.
جلسه چهارم : این جلسه با آموزش پاسخ متضاد ادامه می‌یابد . افراد مبتلا به اختلال، رفتارهایی را یاد می گیرند که مخالف با رفتار هدف در درمان است . به گونه ای که کودک یاد می‌گیرد رفتاری ناسازگار را برای حدود ۱ دقیقه ( یا تا زمانی که نیاز به فرونشانی دارد) انجام دهد، مشروط به اینکه بتواند وقوع نشانه ها را پیش‌بینی کند .
پاسخ متضاد ابتدا توسط درمانگر و سپس کودک انجام می شود و این پاسخ ها باید مورد علاقه کودک باشند . یکی از مهمترین مراحل این مداخله درمانی این مرحله است. این نوع پاسخ کاملا با تیک مورد نظر متضاد است، زیرا ماهیچه های مخالف عضلات درگیر تیک منقبض می‌شوند و از وقوع تیک جلوگیری می‌کنند. پاسخ متضاد یاد گرفته شده باید شامل اعمالی شود که از نظر اجتماعی قابل قبول باشد و در عین حال بارز نباشد به شکلی که موجب تنش ارادی گروه ماهیچه ای مخالف می‌گردد. این پاسخ باید تا چند دقیقه باقی بماند و در موقعیت های بروز تیک و سایر موقعیت های دیگر تمرین شود. در واقع پاسخ متضاد جانشینی برای تیک مورد نظر به حساب می‌آید و به مرور آن را از بین می‌برد. این جلسه با آموزش پاسخ متضاد ادامه می‌یابد . نمونه ای از پاسخ متضاد برای تیک حرکتی پرش پلک، باز نگه داشتن چشم و پلک نزدن و برای تیک صوتی صاف کردن گلو، تنفس عمیق و دم و باز دم مناسب است.
جلسه پنجم : در این جلسه تمرین هایی به افراد داده می شود تا بتوانند آنچه در یادگیری پاسخ متضاد آموخته اند را در منزل با عنوان تکالیف خانگی انجام دهند .
جلسه ششم : در این جلسه روند انگیزشی افراد بررسی می شود . مهمترین هدف این مرحله حمایت اجتماعی و تقویت مثبت است. حمایت همه افراد وابسته به کودک شامل اعضای خانواده، معلمان، دوستان و سایر افراد در سراسر درمان حائز اهمیت است . به این افراد و مخصوصا تمام اعضای خانواده باید آموزش داده شود تا تیک مورد نظر را نادیده گرفته و کودک را به خاطر داشتن تیک سرزنش نکنند. همزمان باید سایر رفتارها و ویژگی های مثبت کودک تقویت شود. حمایت اجتماعی و استفاده از برنامه های تقویتی باید در برابر پاسخ متضاد نیز انجام شود . به این معنا که هر زمان کودک شروع به تمرین این نوع از پاسخ می‌کند از جانب اطرافیان مورد تشویق قرار بگیرد.
درمانگر باید انگیزه لازم در افراد مبتلا را ایجاد کرده و آن را با کمک خود افراد افزایش دهد . عنصر اصلی این جلسه حمایت اجتماعی سایر اطرافیان کودک مخصوصا اعضای خانواده است که در این زمینه نیز باید آموزش ببینند .
جلسه هفتم : چگونگی تعمیم دهی فنون آموخته شده به افراد در این جلسه آموزش داده می شود . این کار می‌تواند با ایفای نقش توسط درمانگر و یا سایر افراد حاضر انجام شود . مراجع باید تصوری از توان کنترل خود بر سایر موقعیت های زندگی پیدا کند.
آنچه اکنون آموخته می شود تمرین کنترل در همه موقعیت ها و کاربرد فنون یاد گرفته شده برای تیک های دیگر است. به این معنا که کودک پاسخ های متضاد با تیک خود را که یاد گرفته در سایر شرایط زندگی خود تمرین می‌کند. تمرین مداوم این فنون علاوه بر اینکه باعث می شود فرد به تیک های خود کنترل بیشتری پیدا کند، می‌تواند باعث افزایش عزت نفس نیز بشود.
جلسه هشتم : در جلسه پایانی ، بار دیگر مروری بر تکنیک های آموزش داده شده می شود و سپس مشکلات و مسائلی که ممکن است در طی اجرای فنون برای آزمودنی ها و سایر افراد حاضر در طرح درمانی پیش آمده باشد بررسی می شود و به سوالات آن ها پاسخ داده خواهد شد (کارینا،جان،اینار و ناوجت ،۲۰۱۱).
۶-۳ شرح حال شرکت کنندگان
