از میان تعاریف گوناگون این تعریف به منظور ما نزدیکتر است:
بهره وری عبارت است از استفاده مطلوب ٬مؤثر و بهینه از مجموعه امکانات ٬ ظرفیتها ٬ سرمایه ها ٬ عمر ٬ فکر ٬ اندیشه و توان و استعدادها در یک واحد زمان و استفاده مطلوب از همه لحظات.
مثلا” با ۲ساعت مطالعه در روز ۳۰ صفحه از کتاب خوانده می شود و میانگین درک مطلب ۶۰ درصد است.اگر ما بتوانیم با صرف همان ۲ ساعت و مطالعه ۳۰صفحه کتاب٬میانگین درک و بهره مطالعه را به ۸۰ درصد برسانیم به بهره وری رسیده ایم.
بهره وری افزایش ساعت مطالعه و میزان کار ٬ خواندن و کار کردن نیست ٬ بلکه میزان بهره بردن بیشتر از امکانات ثابت مورد نظر است.
دو مؤلفه مهم بهره وری عبارتند از : کارایی و اثربخشی.
کارایی را می توان درست انجام دادن کار و اثربخشی را میتوان کار درست انجام دادن قلمداد کرد.
در تعیین عوامل مؤثر بر بهره وری نظرات متفاوتی وجود دارد و هر یک از دانشمندان و صاحب‌نظران عواملی را به عنوان عامل مؤثر مشخص کرده‌اند و به طور اجمال عواملی چون آموزش شغلی مستمر مدیران و کارکنان، ارتقاء انگیزش میان کارکنان برای کار بهتر و بیشتر، عوامل مدیریتی ٬ ایجاد زمینه‌های مناسب به طور ابتکار و خلاقیت مدیران و کارکنان، برقراری نظام مناسب پرداخت مبتنی بر عملکرد و برقراری نظام تنبیه و تشویق، وجدان کاری و انضباط اجتماعی تحول در سیستم و روش‌ها که نقش حساس و کلیدی دارند، تقویت حاکمیت و تسلط سیاست‌های سازمان بر امور، صرفه جوئی به عنوان وظیفه ملی در بهره وری مؤثر می‌باشد.
ولی تمام مؤلفان این رشته تقریباً در این باب اتفاق نظر دارند که برای افزایش سطح بهره وری تنها یک علت خاصی را نمی توان ارائه نمود بلکه عنوان می‌کنند که ارتقاء بهره وری را باید معلول ترکیبی از عوامل گوناگون دانست.بر این اساس در این تحقیق سعی شده است عوامل مدیریتی ( شامل : برنامه ریزی٬ سازماندهی٬ نظارت و کنترل ٬ هماهنگی٬ رهبری ) به عنوان یکی از موارد تاثیر گذار در بهره وری بررسی شود.
بیان مسئله تحقیق
بهره وری استفاده مؤثر و کارآمد از ورودی ها یا منابع برای تولید یا ارائه خروجی ها است.ورودی ها یا نهاده ها منابعی (نظیر انرژی- مواد اولیه – سرمایه – و نیروی کار) هستند که برای خلق خروجی یا ستانده (که عبارت است از کالاهای تولید شده یا خدمات ارائه شده توسط یک سازمان ) استفاده می شود.
بهره وری برای هر کشور و سازمان ضروری بوده و اساس رشد اقتصادی است.بهره وری تولید ناخالص داخلی را افزایش داده رقابت پذیری را بیشتر می‌کند و در نهایت باعث زندگی بهتر می شود.آنچه در سازمان خمیر مایه بهره وری است انسان‌های فرهیخته و دانش آفرین است که با درایت توان تبدیل فکر به محصول کالا یا خدمات دارند.
اساس بهره وری در سازمان فکر واندیشه است یعنی زمانی که انسان‌های سازمان در تفکر بهره ور شدند، به راحتی می‌توانند مجموعه امکانات مادی و انسانی سازمان را به خوبی ترکیب و تولید ثروت نمایند.بهره وری منابع انسانی تصادفی حاصل نمی شود.بلکه لازم است بسترهای آن فراهم و چرخه مدیریت بهره وری در سازمان طراحی و پیاده سازی و پیش نیازهای ساختاری و سازمانی آن نیز فراهم و دائما” مورد توجه همه سازمان باشد.در این بین آنچه نقش محوری در بهره وری دارد بالنده نمودن کارکنان است که بتوانند ظرفیت های جدید ایجاد نمایند.
همان طور که می‌دانیم عوامل و علل متعددی می‌تواند موجبات کاهش یا ارتقاء بهره وری را به دنبال داشته باشند.از آن جمله : آموزش ، وجود فضا و شرایط مناسب کاری ،وجود مدیریت صحیح و …می‌باشد.
در این بین عوامل مدیریتی به عنوان عامل کلیدی و اصلی محسوب می‌شوند چرا که بدون بهره مندی از مدیریت صحیح و توانمند،امکان ایجاد با بهبود دیگر عوامل مؤثر بر بهره وری نیروی انسانی امکان پذیر نمی باشد.
در این بررسی شاخص‌های عوامل مدیریتی در قالب وظایف مدیریتی عنوان شده اند.سوال اصلی در این تحقیق این است که کدام یک از عوامل مدیریتی ( شامل برنامه ریزی ، به کارگیری نیروی انسانی (سازماندهی)، فرماندهی(رهبری) ، هماهنگی (وحدت بخشیدن همه کوشش‌ها و فعالیت‌ها) و نظارت ) از دیدگاه مدیران ، در بهره وری نیروی انسانی بیشترین تاثیر را دارد.
چارچوب نظری تحقیق
چهارچوب نظری استفاده شده در این تحقیق فراگردهای مدیریت از دیدگاه هانری فایول و مهارت های پنج‌گانه مدیران از دیدگاه دوبرین و رویکرد الگوریتم آگاروال است.
کارایی و اثربخشی عملکرد مدیران مستلزم استفاده از مهارت‌های مدیریتی است.که این مهارت‌ها از دیدگاه دوبرین شامل:
۱٫ ادراکی: توانایی درک موقعیت‌ها و شرایط محیطی ۲٫ فنی :توانایی کاربرد ابزار و وسایل فنی برای تولید ۳٫انسانی :توانایی کار با و به وسیله افراد ۴٫ تشخیصی : توانایی تشخیص و شناسایی فرصت‌ها و تهدیدات محیط داخل و خارج ۵٫ سیاسی :توانایی حفظ قدرت و جلوگیری از تهدید قدرت توسط دیگران.
در رویکرد الگوریتم آگاروال مجموعه اقداماتی به شرح زیر برای بهبود بهروه وری در سازمان باید صورت پذیرد:
-
- تعیین اهداف و تقدم و تاخر آن ها نسبت به همدیگر
-
- مشخص کردن ملاک و معیاری برای ستاده ها با توجه به محدودیتهای سازمانی
-
- تهیه و تدارک برنامه های عملی
-
- حذف موانع شناخته شده بر سر راه بهبود بهره وری
-
- تکمیل روش اندازه گیری بهره وری و محاسبه بهره وری بر مبنای قیمت سال پایه
-
- اجرای برنامه های عملی
-
- برانگیختن کارگران و سرپرستان برای دستیابی به بهره وری بیشتر
-
- ایجاد و حفظ روند فزاینده تلاش‌ها در جهت حرکت بهره وری
- بررسی نتایج فعالیت‌ها در فرهنگ سازمانی
اهمیت موضوع تحقیق و انگیزه انتخاب آن
در عصر حاضر بهره وری را یک روش، یک مفهوم و یک نگرشی در باره کار و زندگی می‌نامند و در واقع به آن به شکل یک فرهنگ و یک جهان بینی می نگرند، بهره وری در همه شئونات، کار و زندگی فردی، اجتماعی می‌تواند دخیل باشد و یک شاخص تعیین کننده درآمد سرانه هر کشور است و برای افزایش بهره وری ملی هر کشور باید درآمد سرانه آن کشور افزایش یابد.
