در این شرایط ضرورت تغییر نظام ارزشیابی آشکار بود. چرا که نظام ارزشیابی فعلی، پرورش و سنجش سطوح بالای شناختی چون تفکر، حل مسئله، خلاقیت و … را از یاد برده بود و از موضع انفعال به یادگیرنده مینگریست. در این شرایط حسنی و کاظمی (۱۳۸۲) با توجه به شرایط آشکار در نارسایی ارزشیابی پیشرفت تحصیلی سنتی در هدایت و رشد همه جانبه دانش آموزان و در جهت بهبود کاستیهای موجود طرحی با عنوان ارزشیابی توصیفی – کیفی ارائه نمودند. در این طرح، ارزشیابی بیشتر به شکل اطلاعرسانی انجام می شود نه کنترل. یعنی دانش آموزان به طور مداوم در مورد پیشرفت خود، بازخورد کلاسی در جهت بهبود عملکرد و تکلیف خود دریافت می کند. از آنجا که فکر زیر بنایی این طرح سنجش برای یادگیری بوده و با حذف امتحانات کمی سنتی تصور بر آن است که عوارض منفی امتحان محوری (حسنی، احمدی ۸۵، ص ۴۵) چون اضطراب تقلب، رقابت نامطلوب، نگرش منفی نسبت به مدرسه، سلامت روانی، اعتماد به نفس، نقدپذیری، مشارکت در یادگیری، مهارت های خود اصلاحی و خود تنظیمی بهبود مییابد (که به طور کلی در بهبود کیفیت زندگی مدرسه مؤثر می‌باشد) . از طرفی انتظار میرود معلمان طرح ارزشیابی توصیفی با ایجاد جوی صمیمی و مطمئن در کلاس درس، فضای مساعد را برای رشد خلاقیت دانش آموزان فراهم نماید تا آنها بتوانند با آسودگی در کلاس به اظهارنظر بپردازند و بدون نگرانی هر سؤالی را که در ذهن دارند مطرح کنند (حصاربانی،۱۳۸۵، ص۹).
ارزشیابی توصیفی
اصطلاح ارزشیابی تکوینی برای اولین بار توسط اسکریون در مباحث مربوط به برنامه درسی به کار رفته است. بلوم، هستینگز و ماداوس(۱۹۵۵) بیان نمودند ارزشیابی توصیفی الگوی جدیدی است که تلاش می‌کنند زمینهای فراهم سازد تا دانش آموزان در کلاس درس با شادابی و نشاط بهتر مطالب درسی را عمیقتر یاد بگیرند. بنابرین به جای توجه افراطی به آزمونهای پایانی و نمره، روند یاددهی-یادگیری را در طول سال تحصیلی مورد توجه قرار میدهد. در این راستا به رشد عاطفی، اجتماعی و جهانی دانش آموزان هم توجه می شود. ابزارها و روشهای جمع آوری اطلاعات از وضعیت تحصیلی دانش آموزان، پوشه کار، آزمون های عملکردی، فهرست وارسی و تغییر در رویکرد ارزشیابی از ارزشیابی پایانی به ارزشیابی تکوینی و فرایندی، تغییر در مرجع تصمیم گیرنده در ارتقای دانش آموزان در این طرح به جای امتحانات پایانی، معلم و شورای مدرسه، مرجع صاحب صلاحیت تصمیم گیری تعیین شده اند (حسنی، ۱۳۸۲).
تاریخچه الگوی ارزشیابی توصیفی
بررسی ارزشیابی کشورهای مختلف نشان میدهد استفاده از کارنامه توصیفی امری رایج و سابقهای طولانی دارد.تغییرات نظام ارزشیابی در جهت بهبود وضعیت یادگیری دانش آموزان پدیدهای است که امروزه در اکثر کشورهای جهان مشاهده می شود. در سالهای اخیر در کشور ایران همگام با سایر کشورها اقداماتی در این زمینه صورت گرفته است. سیاستگذاران آموزش و پرورش ایران از سالهای آخر دهه ۷۰ شمسی تلاشهایی برای بهبود ارزشیابی تحصیلی در دوره آموزش عمومی آغاز کرده اند. تصویب آیین نامه امتحانات دو نوبتی به جای امتحانات سه ثلثی و مقررنمودن مصوباتی در زمینه ارزشیابی مستمر، تصویب اجرای آزمایشی طرح ارزشیابی توصیفی و بالاخره تصویب اصول حاکم بر ارزشیابی در شورای عالی آموزش و پرورش از جمله فعالیتهایی است که در سالهای اخیر انجام شده به روش توصیفی متمرکز است.آموزش امور تربیتی با همکاری سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی مجموعه ای از راهنماییها را برای مجریان طرح ارزشیابی توصیفی در پایه اول، دوم و سوم دبستان تهیه و تدوین نموده است.این راهنما که در طول اجرای سه سال آزمایشی طرح هر سال نسخه جدیدتری یافته است،صرفاً توسط محمد حسنی با همکاری معاونت آموزش عمومی وزارت آموزش و پرورش ارائه و در اختیار مجریان طرح قرار گرفت. در این راهنما به اهداف اساسی، ویژگیها و چگونگی اجرای طرح ارزشیابی توصیفی اشاره شده است. برای مثال شورای عالی آموزش و پرورش در ششصد و هفتاد و نهمین جلسه خود مورخه ۳۰/۸/۱۳۸۱ به معاونت آموزش عمومی و امور تربیتی وزارت آموزش و پرورش مأموریت داد تا نسبت به تغییر مقیاس کمی (۰-۲۰) به مقیاس کیفی (توصیفی) در ارزشیابی دانش آموزان اقدام و آن را به صورت آزمایشی از سال تحصیلی ۸۲-۸۱ در تعدادی از مدارس دوره ابتدایی که ویژگی لازم را از نظر نیروی انسانی و امکانات داشتند اجرا کند. در راستای این تغییر طرح ارزشیابی توصیفی توسط گروه مطالعات دفتر ارزشیابی تحصیلی و تربیتی تهیه و از نیمه دوم بهمن ۱۳۸۱ اجرای طرح پیش آزمایشی مقیاس کیفی در ۲۰ کلاس پایه اول ابتدایی در ۱۰ مدرسه به کمک ۳۰ تن از معلمان شروع شد. این طرح پیش آزمایشی و همچنین برگزاری پودمان های آموزشی برای معلمان مجری طرح عملاً از مهر ماه ۱۳۸۲ در تعداد محدود از مدارس ابتدایی کشور اجرا شد (حسنی و کاظمی، ۱۳۸۲،ص۳۷). استانهای مجری طرح (سیستان بلوچستان، زنجان، اصفهان، شهر تهران و آذربایجان غربی، یزد) بودند. این طرح پیش آزمایشی و همچنین برگزاری پودمانهای آموزشی برای معلمان مجری طرح عملاً از مهر ماه ۱۳۸۲، در تعداد محدودی از مدارس ابتدایی کشور اجرا شد. یک گروه طرح ارزشیابی توصیفی در استانهای مجری شکل گرفت، اعضای این گروه عبارت بودند از:
-
- معاون آموزش عمومی
-
- معاون پشتیبانی سازمان
-
- مدیر گروه ابتدایی سازمان
-
- کارشناس مسئول ارزشیابی دوره عمومی سازمان
- نماینده معلمان
همچنین در دفتر ارزشیابی، ستاد مرکزی طرح تشکیل شد که در آن سه کمیته علمی و آموزشی، توانمند سازی نظارت، وظایفی را برعهده گرفتند. در آذر ماه سال ۸۲ کارگاه آموزشی طرح ارزشیابی توصیفی برای معلمان مجری طرح برگزار گردید. در این کارگاه معلمان مجری طرح به صورت کارگاهی با مهارت های مشاهده و ارزشیابی عملکردی و تهیه پوشه کار آشنا شدند. در راستای غنی سازی مهارت های معلمان، برنامه های نظارتی و بازدید از مدارس مجری طرح انجام گرفت(حسنی و کاظمی، ۱۳۸۲، ص ۴۵).
طرح ارزشیابی کیفی توصیفی علی رغم مشکلات زیاد توانست نتایج قابل قبولی از اهداف آموزش و پرورش و نیز کاهش اضطراب امتحان را بهدست آورد. لذا شورای عالی آموزش و پرورش بر اساس رأی ۷۶۹ تاریخ ۱۸/۴/۱۳۸۷، اجرای طرح را به صورت نهایی تصویب نمود (حسنی۱۳۸۷، به نقل از با طبی، ۱۳۸۷).
اهداف ارزشیابی توصیفی
۱-۱ بهبود کیفیت فرایند یاددهی ـ یادگیری
