اهمال کاری یکی از ویژگی‌های شخصیتی و فردی می‌باشد که وجود بیش از اندازه ی آن در بین دانش آموزان سبب افت تحصیلی و عدم پیشرفت و کارایی واقعی آن ها در محیط آموزشگاه می‌باشد ، یکی از سازه‌های که به تازگی مطرح شده در حیطه ی روان شناسی اهمال کاری تحصیلی می‌باشد . اهمال کاری از نظر روان شناسی یعنی به آینده محول کردن کاری که تصمیم به اجرای آن گرفته ایم (الیس^[۹] وناس^[۱۰] ،۱۹۹۷،ترجمه فرجاد ، ۱۳۸۲).

اهمال کاری با توجه به پیچیدگی و مؤلفه های شناختی ، عاطفی و رفتاری آن ،ابعاد و تظاهرات گوناگونی دارد ،از جمله می توان اهمال کاری در تصمیم گیری ،اهمال کاری وسواس گونه (فراری^[۱۱] ،۱۹۹۱) و اهمال کاری روان رنجورانه (الیس و ناس ،۱۹۷۷)اشاره کرد . اما متداول ترین شکل آن ،به خصوص در حوزه ی تعلیم وتربیت ،اهمال کاری تحصیلی است (استیل ، بروثن و وام بچ ^[۱۲]،۲۰۰۱).اهمال کاری با پیامدهای زیان باری همچون ارائه با تأخیر تکالیف ،شتاب در آماده کردن خود برای امتحان ، گرفتن نمره های پایین کلاسی ،انصراف از تحصیل (استیل، ۲۰۰۸) استرس ‌و نگرانی و خواب ناسالم و آشفته ،برنامه غذایی و عادات ورزشی نامناسب ،اضطراب دائمی و افسردگی ( دوویت ^[۱۳]و اسکوتبرگ ^[۱۴] ،۲۰۰۲) اعتماد به نفس پایین ،پیشرفت کم ،بی نظمی و گم گشتگی ،ایجاد حالت خجالت و عقده حقارت همراه است ،اهمال کاری تحصیلی یک ویژگی شخصیتی است که رابطه نزدیکی با هویت افراد دارد (دوویت ۲۰۰۲).

احتمالا” هیچ تکلیف تحصیلی از انگیزش و اهمال مبرا نیست ،برای انجام تکالیف تحصیلی برخی از نویسندگان (تورانس و گالبریس^[۱۵] ،۲۰۰۶نقل از ترویا ،۲۰۰۹)به عناصر شناختی اشاره کرده‌اند . با وجود این ، تعجب برانگیز نیست که کلید اصلی موفقیت تحصیلی حس قوی خود کارآمدی یا باور به توانایی انجام عملی برای رسیدن به هدفی معین است (بندورا ،۱۹۷۷) . به همین ترتیب تکالیف درسی به شدت به اهمال کاری یا تأخیر و آغاز یا تکلیف به نحو مطلوب در محدوده زمانی مورد انتظار وابسته است (فراری،اوکالاگان و نیوبگین^[۱۶] ،۲۰۰۵) . دو سازه خود کار آمدی و اهمال کاری به طور قطع بر عملکرد تحصیلی تاثیر دارند (ترویا ،۲۰۰۹). در دنیای امروزی مولد بودن ،فعال بودن و به انجام رساندن تکالیف موضوعهای بسیار ارزشمندی هستند . اهمال کاری یا ناتوانی در انجام بموقع کارها تخطی مستقیم از هنجارهای مقبول انجام امور است . تحقیقات قابل ملاحظه ای معطوف به اهمال کاری تحصیلی در محیط های دانشگاهی انجام شده است ،با این امر به علت شیوع فراوان در دانش آموزان و نقش تعین کننده اش در موفقیت و پیشرفت تحصیلی است ( سولومون و راث بلوم^[۱۷] ،۱۹۸۴). استیل (۲۰۰۷)اهمال کاری تحصیلی را تأخیر عمدی در تکمیل یک تکلیف در ‌چارچوب زمانی مطلوب یا مورد انتظار ،علی رغم انتظار بدتر شدن اوضاع برای تأخیر تعریف ‌کرده‌است .

پژوهش حاضر نیز در راستای این خط پژوهشی می‌باشد که اهمال کاری به ‌عنوان ویژگی های شناختی چه تاثیری بر عملکرد و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دارد .

زیدنر^[۱۸](۱۹۹۸) اضطراب امتحان را نوعی خود اشتغالی ذهنی تعریف ‌کرده‌است که با خودانگاری و تردید دوباره ی توانایی‌های خود مشخص می شود و اغلب ارزیابی شخصیتی منفی ،نداشتن تمرکز حواس،واکنش های فیزیولورزیک نامطلوب و افت پیشرفت تحصیلی فرد منجر می شود ونقش مخرب ‌و بازدارنده ای در سلامت روانی دانش آموزان ایفا می‌کند (سپهریان ورضایی ،۱۳۸۹) اضطراب امتحان ،تکراروفراوانی تجربه نوعی اضطراب وابسته به آزمون وپیامدهای آن است که قبل و در حین امتحان می‌تواند تجربه شود وشامل آثار جسمانی ،هیجانی ‌و شناختی است ، تحقیقات نشان داده است که اضطراب امتحان با پیشرفت تحصیلی رابطه دارد و اثرات زیانباری برمیزان هیجان و کیفیت یادگیری دارد (پرکان ^[۱۹] ،۲۰۰۴) . از جمله هیجانات منفی که نقش اصلی در زندگی هر کسی بازی می‌کند اضطراب^[۲۰] می‌باشد . یکی از انواع اضطراب ها ،اضطراب امتحان یا ادراک هر ارزش یا تحصیلی است که یکی از مهمترین جنبه‌های انگیزش منفی می‌باشد و اثرات نامطلوبی بر عملکرد کلاسی دانش آموزان دارد . دوسک ^[۲۱] اضطراب امتحان را به عنوان احساس نامطلوب یا حالت هیجانی می‌داند که افراد ‌در آزمون‌های رسمی ‌یا سایر موقعیت های ارزشیابی تجربه می‌کنند (هیل و ویگفیلد ^[۲۲]،۱۹۸۴؛رضا توکلی زاده ،۲۰۰۹) .

اضطراب به منزله بخشی از زندگی هر انسان در همه جوامع به عنوان یک پاسخ مناسب و سازگار تلقی می‌گردد . فقدان اضطراب یا اضطراب بیمار گونه ممکن است ما را با مشکلات و خطرات زیادی مواجه سازد . اضطراب در حد متعادل و سازنده ما را وامی دارد که برای انجام امور خود به موقع و مناسب تلاش کرده ،بدین ترتیب زندگی خود را با دوام تر و بارورتر و بادوام تر می‌سازیم . بندرت اتفاق می افتد که در خلال فرایند نوجوانی بحران‌های اضطراب مشاهده نگردد . گاهی این اضطراب به طور ناگهانی و زمانی به صورت تدریجی ظاهر می شود . گاهی فراگیر است و زمانی بالعکس در خلال چند ساعت پایان می پذیرد . ‌بنابرین‏ اضطراب به منزله بخشی از زندگی کودکان و نوجوانان یکی از مؤلفه‌ های ساختار شخصیت آن ها را تشکیل می‌دهد و از این زاویه است که پاره ای از اضطراب های دوران کودکی و نوجوانی را می توان به هنجار تلقی کرد و تاثیر مثبت آن ها را بر فرایند تحول پذیرفت . چون این فرصت را برای افراد فراهم می آورد که مکانیزم های سازش خود را در جهت مراجعه یا منابع استرس زا و اضطراب آور گسترش دهند بالعکس اضطراب مرضی نیز وجود دارد که به منزله ی منبع شکست و سازش نایافتگی به شمار می رود و طیف وسیعی از اختلال های شناختی و بدنی غیر موجه و وحشتزدگی را شامل می شود و فرد را از بخشی عمده ای از امکاناتش محروم می‌کند ( دادستان ،۱۳۷۶)

در پژوهش حاضر با توجه به اهمیت مسئله و ویژگی های شناختی و شخصیتی دانش آموزان دبیرستانی که مقارن با سن نوجوانی می‌باشد و متغیرهای خود کار آمدی ، اهمال کاری تحصیلی و اضطراب امتحان به عنوان مؤلفه‌ های تاثیر گذار بر عملکرد تحصیلی مؤثر می‌باشند ، لذا با توجه به موارد فوق سوال اصلی پژوهش حاضر این است که آیا بین خود کار آمدی ، اهمال کاری تحصیلی و اضطراب امتحان برپیشرفت تحصیلی رابطه وجود دارد ؟

اهمیت وضرورت پژوهش :

اعتماد به نفس یکی از عوامل تعیین کننده ی موفقیت بویژه عملکرد تحصیلی می‌باشد ،ناکامی دانش آموزان در درسها ،عدم احساس مسئولیت در دانش آموزان ضعیف و ترک تحصیل به میزان وسیعی تحت تأثیر اعتماد واطمینان پایین آن ها نسبت به توانایی‌های خود در امر تحصیل است . کاهش نمره دروس مختلف به میزان اعتقاد دانش آموزانی که نتوانند در مدرسه آن درس را خوب یاد بگیرند ویا تمایل به یادگیری آن درس نداشته باشند ،رابطه مستقیم دارند (سیف ،۱۳۸۶).