۴-عوامل حاکمیتی
در بخش عوامل حاکمیتی مؤلفه هایی همچون تفکیک دو پست مدیرعاملی و ریاست هیات مدیره، هم راستایی اهداف سهام داران و مدیران، دوره فعالیت مدیرعامل و وجود الزامات حاکمیتی در رابطه با ترکیب هیات مدیره می‌تواند بر ترکیب یاد شده و جنبه‌های آن مؤثر باشد. در این ارتباط ووردکرز و دیگران[۴۱] (۲۰۰۷) اشاره می‌کنند در صورتی که مدیرعامل ریاست هیات مدیره را نیز بر عهده داشته باشد، این مسئله بر تعداد اعضای مستقل حاضر در ترکیب هیات مدیره اثر منفی می‌گذارد. این در حالیست که به نظر نینگ و دیگران(۲۰۰۸) اگر مدیرعامل در پست خود برای مدت زیادی فعالیت کند این مسئله می‌تواند بر ترکیب هیات مدیره تاثیر گذار باشد. جاسکیوئیز و کلین[۴۲] (۲۰۰۷) ادعا می‌کنند هر چه اهداف مدیران و صاحبان سهام به یکدیگر نزدیک تر باشد، اندازه هیات مدیره کوچک تر و تعداد اعضای مستقل آن کمتر می‌شوند.
۵-عوامل قانونی
در بخش عوامل قانونی مؤلفه هایی همچون تعهد به قوانین تجارت در رابطه با ترکیب هیات مدیره و حضور شرکت در مجموعه شرکت‌های پذیرفته شده بورس اوراق بهادار می‌تواند بر ترکیب یاد شده و جنبه‌های آن مؤثر باشد. کاشن[۴۳] (۲۰۰۹) معتقدند الزامات قانونی وارد شده بر شرکت‌ها پس از رویدادهای سال ۲۰۰۲ در آمریکا بر تعداد اعضای مستقل هیات مدیره و تنوع تخصص آن ها افزوده است. مارلین و گیگر[۴۴] (۲۰۱۱) نیز با اشاره به الزامات قانونی وارده بر ترکیب هیات مدیره ها خصوصاًً از نظر تخصص اعضاء و استقلال آنان، بر نقش مهم قانون در آرایش تیم هیات مدیره تأکید دارند.
۲-۳-۴-۲) اثر ترکیب هیات مدیره و جنبه‌های آن بر اثربخشی هیات مدیره در ایفای نقشها
تحقیقات مختلفی بر تاثیر جنبه‌های مختلف ترکیب هیات مدیره در ایفای هر چه بهتر نقشهای هیات مدیره تأکید ورزیده اند. زهرا و پیرس[۴۵](۱۹۸۹) و دیلی و دیگران[۴۶](۲۰۰۳) با ارائه تصویری جامع و موجز از نقشهای هیات مدیره، این نقشها را به چهار نقش نظارتی، استراتژیک، خدماتی (مشاوره ای/ اطلاعاتی) و تامین منابع (کسب منابع/ برقراری ارتباط) تقسیم بندی نموده اند.
در شکل ۲-۲ به صورت خلاصه چگونگی تاثیرگذاری و تاثیرپذیری ترکیب هیات مدیره ارائه شده است که در ادامه به تشریح اجزای آن پرداخته می شود(بیک بشرویه، ۱۳۹۰).
شکل ۲-۲٫ چگونگی تاثیرگذاری و تاثیرپذیری ترکیب هیات مدیره
اندازه ترکیب
استقلال هیات مدیره
تنوع جنسیتی
تنوع تخصصی
چند عضویتی بودن اعضاء
ترکیب هیاتمدیره
عوامل
قانونی
عوامل اثرگذار
عوامل
شرکتی
عوامل
حاکمیتی
عوامل
بازاری
عوامل
فرهنگی
عملکرد شرکت
مالی
منابع انسانی
رقابتی
و …
نقش تامین منابع
نقش نظارتی
نقش خدماتی
نقش استراتژیک
اثربخشی نقشی
۲-۳-۴-۳) اثر جنبه‌های ترکیب بر میزان اثربخشی هیاتمدیره در ایفای نقش استراتژیک
گوداشتاین و دیگران[۴۷] (۱۹۹۴) معتقدند هر چه اندازه هیات مدیره بزرگ تر بوده و از نظر تخصصی متنوع تر باشد، این مسئله علی رغم اثرات مثبت در حوزه های دیگر، در ایفای نقش استراتژیک از جانب هیات مدیره (از جنبه اعمال تغییرات استراتژیک) تاثیر منفی می‌گذارد. این در حالیست که
روئیگراک و دیگران[۴۸] (۲۰۰۶) میان دو عامل اندازه هیات مدیره و مشارکت استراتژیک هیات مدیره رابطه منفی پیدا ننمودند. از نظر برانینگی و دیگران[۴۹] (۲۰۰۷) و روئیگراک و دیگران (۲۰۰۶) میان تعداد اعضای مستقل هیات مدیره و ایفای اثربخش نقش استراتژیک هیات مدیره رابطه مثبتی وجود دارد. از سوی دیگر بیلیموریا[۵۰] (۲۰۰۰) معتقد است حضور زنان در تیم هیات مدیره می‌تواند در ایفای نقش استراتژیک (از منظر طرح موضوعات جدید استراتژیک) اثر مثبتی داشته باشد.
۲-۳-۴-۴) اثر جنبه‌های ترکیب بر میزان اثربخشی هیاتمدیره در ایفای نقش نظارتی
فیچ و شیوداسانی [۵۱](۲۰۰۶) معتقدند چند عضویتی بودن اعضای هیات مدیره بر ایفای نقش نظارتی آنان تاثیر منفی دارد. از سوی دیگر جنسن [۵۲](۱۹۸۶) معتقد است حضور اعضای مستقل در ترکیب هیات مدیره می‌تواند در ایفای اثربخش تر نقش نظارتی هیات مدیره مؤثر باشد. از سوی دیگر هیلمن و دالزیل[۵۳] (۲۰۰۳) معتقدند حضور زنان در تیم هیات مدیره می‌تواند در ایفای نقش نظارتی اثر مثبتی داشته باشد.
۲-۳-۴-۵)اثر جنبه‌های ترکیب بر میزان اثربخشی هیاتمدیره در ایفای نقش خدماتی
احمد و دیگران[۵۴] (۲۰۰۶) اشاره دارند که اندازه هیات مدیره با اثربخشی هیات مدیره در ایفای نقش خدماتی (از جنبه اطلاع رسانی مالی به ذینفعان) رابطه ای معکوس و تعداد اعضای مستقل حاضر در ترکیب هیات مدیره با اثربخشی هیات مدیره در ایفای این نقش رابطه ای مثبت دارد. چن و جگی[۵۵] (۲۰۰۰) نیز معتقدند با افزایش تعداد اعضای مستقل هیات مدیره بر کیفیت نقش خدماتی هیات مدیره از جنبه
اطلاع رسانی مالی به ذینفعان افزوده می شود. میس[۵۶] (۱۹۸۶) معتقد است اعضای هیات مدیره ای که در چندین هیات مدیره عضویت دارند، بهتر از سایرین می‌توانند نقش خدماتی خود را ایفا نمایند. کارپنتر و وستفال[۵۷] (۲۰۰۱) نیز از منظری دیگر معتقدند وجود تنوعی از اعضای متخصص و با تجربه در هیات مدیره می‌تواند در ایفای نقش خدماتی آنان مؤثر باشد.
۲-۳-۴-۶)اثر جنبه‌های ترکیب بر میزان اثربخشی هیاتمدیره در ایفای نقش تامین منابع
چن[۵۸] (۲۰۰۸) معتقد است چند عضویتی بودن عضو هیات مدیره در ایفای نقشهایی همچون نقش تامین منابع یک نقطه قوت محسوب می شود. از سوی دیگر سینق و وینی کامب[۵۹] (۲۰۰۴) معتقدند حضور زنان در تیم هیات مدیره می‌تواند در ایفای نقش تامین منابع (از منظر ارتباطی) اثر مثبتی داشته باشد.
۲-۳-۴-۷) اثر ترکیب هیات مدیره و جنبه‌های آن بر عملکرد شرکت
در رابطه با اثر ترکیب هیات مدیره بر عملکرد شرکت خصوصاًً از منظر جنبه‌های مربوط به ترکیب هیات مدیره، نظرات متنوع و گاهاً ضد و نقیضی وجود دارد. این تاثیرات از منظر اندازه، تعداد اعضای مستقل هیات مدیره، چندعضویتی بودن اعضاء و ترکیب جنسیتی ترکیب هیات مدیره قابل بحث و بررسی است. در ادامه هر یک از این تاثیرات به صورت مستقل مورد بررسی قرار می‌گیرد.
۲-۳-۴-۷-۱)اثر اندازه هیات مدیره بر عملکرد شرکت
