از دیدگاه پورترمزیت رقابتی یک کشور در صنعتی خاص عبارت است از: “توانایی و قابلیت آن کشور برای ترغیب شرکت‌ها به استفاده از کشورشان به عنوان سکویی برای انجام فعالیت‌های تجاری”.[۶]

با توجه به تعاریف فوق حفظ بقای سازمان ها در محیط رقابتی دنیای امروز ، راهی جز کسب مزیت رقابتی برای ایشان باقی نمی گذارد.

۲-۱- ۸ مزیت رقابتی پایدار^[۸](SCA)

مزیت می‌تواند از حیث عملکرد رقابتی به صورت پایدار یا موقتی باشد. مزیت موقتی اشاره به مزیتی دارد که کوتاه مدت و انتقالی است. به عنوان مثال، سیستـم رزرو رایانه ای آمریکا در زمان معرفی از حیث بهره برداری از ظرفیت و دسترسی سریع به مشتریان و سایر جنبه‌های عملیاتی مزیتی را برای شرکت ایجاد کرد.
می توان گفت که هرچه ویژگی‌های مشهود و ساده بودن مزیت رقابتی بیشتر باشد، به طور بالقوه قابلیت آن بیشتر است. باوجود این، اگر شرکت دارای فرهنگ سازمانی نوآور محور و قابلیت نوآوری بازار محوری بالا باشد می‌تواند اولاً به صورت هوشمندانه از ویژگی پیش دستی خود بهره برده و مزیت موقعیتی خود را ارتقا دهد ثانیاًً قبل از اینکه رقبا به مزیت موقتی آن دست یابند مزیت جدیدی را خلق کرده و رقبا را همواره پشت سر خود داشته باشند.[۱۷]

در مقابل مزیت رقابتی موقتی، مزیت رقابتی پایدار قرار دارد که اولاً از نظر زمانی طولانی مدت بوده و زودگذر نیست و ثانیاًً به راحتی توسط رقبا قابل دسترسی نیست. مثال بارز آن نام تجاری (BRAND) قوی و شهرت کوکاکولا است که بیش از یک قرن است ادامه داشته و باعث غبطه همه رقبا می‌باشد. به طور کلی می توان گفت که مزیت رقابتی پایدار از ویژگی‌های نظیر بادوام بودن، قابلیت پدافندی بالا، تحمل پذیری مناسب، دارای قابلیت مدارا، قابلیت زیستی بالا، قابلیت حمایتی و پشتیبانی زیاد، قابلیت پذیرش بالا، قدرت توجیه پذیری و اقناع سازی مناسب، توان مذاکره ای قابل ملاحظه برخوردار است که البته متناسب با شدت و قدرت پایداری مزیت رقابتی همه یا بعضی از ویژگی‌های فوق در آن وجود خواهد داشت.[۱۷]

۲-۱-۹تجزیه و تحلیل رقابت

یکی ‌از مراحل تحلیل محیط خارجی، تجزیه و تحلیل رقابت^[۹] است. تحلیل باید بر روی شناسایی تهدیدها، فرصت‌ها با سوالات استراتژیک که از طریق حرکات رقبای بالقوه و نقاط ضعف و قدرت آن ها ایجاد شده، تمرکز نماید. [۱۸]

اولین قدم در تحلیل رقبا، شناسایی گروه‌های رقیب است. یک دیدگاه مربوط به پایگاه داده مشتری و مشتری گرایی است و به انتخاب مشتری و آن دسته رقبایی که مشتری انتخاب می‌کند، توجه دارد.در واقع علت انتخاب شرکت رقیب، توسط مشتریان را بررسی می‌کند. روش دیگر مربوط به اتحادیه‌های تولید_مصرف است و به ان دسته از رقبایی که محصول آن ها مشابه محصول شرکت ما می‌باشد توجه داردتا روند تولید محصولات راتوسط شرکت رقیب بررسی کند. در حقیقت، این منابع به ما نشان می‌دهد که چگونه رقبا در بازار به فعالیت می‌پردازند. دیدگاه دوم، شناسایی گروه‌های استراتژیک^[۱۰] است یعنی گروه‌هایی از شرکت‌های رقیب که استراتژی‌های مشابهی را دنبال می‌کنند و دارایی‌ها، مهارت‌ها و ویژگی‌های مشترک دیگری دارند. [۱۸]

روشی که به بررسی رقبا و وضعیت رقابتی می‌پردازد، الگوی مبتنی بر پنج نیروی پورتر^[۱۱] است که رقبا و محیط رقابتی را نسبت به پنج معیار مورد ارزیابی قرار می‌دهد. این الگو به عنوان ابزار اجرایی مورد استفاده در این مدل در قسمت بعد بررسی می‌گردد.

۲-۱-۱۰-الگوی مبتنی بر پنج نیروی پورتر

الگوی مبتنی بر پنج نیروی پورتر درباره تجزیه و تحلیل وضع رقابتی است و بسیاری از سازمان‌ها برای تدوین استراتژی‌ها از آن استفاده می‌کنند. با توجه ‌به این الگو می‌توان گفت که هر عامل یا نیرویی که قوی باشد، یک تهدید برای شرکت به شمار می‌رود. زیرا احتمالاً موجب کاهش سود می‌شود. در مقابل، هر عامل یا نیرویی که ضعیف باشد، می‌توان آن را به عنوان یک فرصت تلقی نمود، چرا که به شرکت فرصت می‌دهد تا سود بیشتری کسب نماید. در صنایعی که بازده کمتری دارند شدت رقابت… بسیار زیاد است. [۱۸]

همان گونه که شکل ۲-۳ نمایش داده شده است، از دیدگاه پورتر، در هر صنعت ماهیت رقابت به وسیله پنج عامل به شرح زیر تعیین می‌شود:

۱- شدت رقابت بین سازمان‌های رقیب

۲- توان بالقوه برای ورود رقبای جدید

۳- توان بالقوه برای توسعه محصولات جایگزین

۴- توان عرضه‌کنندگان مواد اولیه در چانه زدن

۵-توان مصرف‌کنندگان در چانه زدن.[۱]

شکل۲-۳ الگوی رقابت مبتنی بر پنج نیرو[۱۸]

۲-۱-۱۱-نیروی اول: شدت رقابت بین شرکت‌های رقیب

معمولاً از بین پنج نیروی رقابتی، رقابت بین شرکت‌های رقیب دارای بالاترین قدرت است. تنها زمانی استراتژی‌هایی که به وسیله یک شرکت به اجرا درمی‌آید موفق خواهد بود که بتواند نسبت به استراتژی‌هایی که شرکت‌های رقیب به اجرا درمی‌آورند از مزیت رقابتی بالاتری برخوردار باشد. هر نوع تغییری که یک شرکت در استراتژی‌های خود بدهد، شرکت‌های رقیب واکنش متقابل نشان خواهند داد. مانند پایین آوردن قیمت، بهبود کیفیت، افزودن بر ویژگی محصول، ارائه خدمات پس از فروش، دادن تضمین و افزایش تبلیغات. [۱۸]

با توجه به رویدادهای زیر رقابت بین شرکت‌های رقیب شدت می‌یابد:

۱-افزایش شرکت‌های رقیب

۲- همسان شدن بزرگی، اندازه و توانایی شرکت‌های رقیب

۳-کاهش تقاضا در محصولات مورد نظر و متداول شدن روش مبتنی بر کاهش دادن قیمت‌ها.

۴-زمانی که مصرف‌کنندگان به راحتی جذب محصولاتی با نام و نشان تجاری متفاوت شوند

۵- هنگامی که نتوان به راحتی بازار را ترک کرد (موانع بسیار زیاد باشد).

۶-هنگامی که هزینه های ثابت بسیار بالا است.

۷- هنگامی که محصولات فاسد شدنی است.

۸- هنگامی که منشاء مبنا، فرهنگ و استراتژی‌های شرکت‌های رقیب گوناگون و مختلف باشد.

۹- هنگامی که در صنعت مورد بحث خرید و ادغام شرکت‌ها به صورت امری متداول درآید.

هنگامی که رقابت بین شرکت‌های رقیب تشدید می‌شود، در برخی از موارد سود صنعت کاهش می‌یابد و کار بدانجا می‌رسد که یک صنعت تمام جذابیت خود را از دست می‌دهد.[۱۸]

۲-۱-۱۲نیروی دوم: توان بالقوه برای ورود رقبای جدید

هنگامی که سازمان‌های تازه تأسيس بتوانند به راحتی وارد یک صنعت خاص شوند، شدت رقابت بین شرکت‌های رقیب افزایش می‌یابد.

برخی از عواملی که مانع از ورود یک شرکت تازه تأسيس به صنعت می‌شود از این قرارند:

۱-نیاز شدید به استفاده نمودن از پدیده‌ای به نام صرفه‌جویی به مقیاس

۲- احساس نیاز به استفاده نمودن از فن‌آوری پیشرفته و روش‌های تخصصی

۳- نداشتن تجربه

۴-وفاداری بسیار شدید مشتریان

۵- دادن اولویت بسیار بالا به کالاها با نام و نشان تجاری خاص

۶- نیاز به سرمایه‌گذاری بسیار سنگین

۷-نداشتن کانال‌های مناسب توزیع

۸- سیاست‌های قانونگذاری دولت با وجود تعرفه‌ها

۹- دسترسی نداشتن به مواد اولیه

۱۰- نامطلوب بودن مکان یا محل فعالیت