الف- رفتارشهروندی میان فردی : به رفتارهائی اطلاق می شود که از اعضای سازمانی حمایت و به آن ها کمک می‌کند تا از طریق تلاش‌های همکارانه و تسهیل گر فراتر از انتظاراست ،توانمندی‌های خود را توسعه دهند .

ب- رفتارشهروندی سازمانی : رفتارشهروندی سازمانی به عنوان رفتاری که نشان دهنده تعهدنسبت به سازمان از طریق تابعیت،وفاداری،پیروی از قوانین سازمانی، و . . . می‌باشد

ج- رفتارشهروندی شغلی : تلاش‌های اضافی فراتر از ملزومات شغلی را شامل می شود . (مارکوزی و ژان،۲۰۰۴،ص۷۵)

۲-۲-۳-۳-مدل بولینو و همکارانش :

بولینو و تورنلی (۲۰۰۳) ، براین اعتقادند که رفتارهای شهروندی بطورکلی دارای دو مؤلفه‌ ی عمومی هستند : اول اینکه به طور مستقیم قابل تقویت نیستند ( به عنوان نمونه ، نیازی نیست که آن ها از جنبه ی فنی به عنوان بخشی از شغل افراد باشند .) ، دیگر اینکه ناشی از تلاش‌های ویژه و فوق العاده ای هستند که سازمان‌ها برای دستیابی به موفقیت از کارکنانشان انتظار دارند .

بولینو وهمکارانش ، شش مؤلفه‌ را به عنوان شاخص های رفتارشهروندی سازمانی معرفی ‌کرده‌است :

1. 1. وفاداری

1. 1. وظیفه شناسی

1. 1. مشارکت (اجتماعی،حمایتی،وظیفه ای و مدنی)

1. 1. توجه و احترام

1. 1. فداکاری

1. تحمل پذیری (روحیه جوانمردی) (Bolino & Turnley,2003)

۲-۲-۳-۴-مدل اسپکتور و فوکس (۲۰۰۲)

آن ها رفتارهای شهروندی را به دو دسته تقسیم کرده‌اند :

1. تسهیل بین فردی : شامل رفتارهای بین فردی هدفمنداست که به موفقیت کلی سازمان کمک می‌کند و در عین حال دربرگیرنده ی مجموعه ای از فعالیت‌های سنجیده ومنطقی است که به بهبود روحیه و تشویق همکاران در انجام وظایف شغلی تأکید دارد . تسهیل بین فردی شامل موارد زیر است :

الف -تحسین همکاران هنگام کسب موفقیت

ب- حمایت و روحیه دادن به همکارانی که دارای مشکلات شخصی هستند .

ج- گفتگو با همکاران

د- بیان جملات مثبت ‌در مورد کارمندانی که احساس خوبی نسبت به خود و دیگران دارند

ه- عادلانه رفتارکردن

1. از خود گذشتگی شغلی: از خودگذشتگی شغلی شامل رفتارهای منظبط ، همچون تبعیت از قوانین، انجام کار سخت و خلاقانه درحل مشکلات کاری است. از خودگذشتگی، مبنای انگیزشی ‌عملکرد شغلی است که کارکنان را تشویق می کندتا اعمالی انجام دهند که به نفع سازمان است . از خود گذشتگی شغلی شامل مواردی همچون توجه به جزئیات مهم،تمرین نظم و خویشتن داری شخصی و خلاقیت برای حل مشکلات کاری است . (اسپکتور و فوکس ،۲۰۰۲، نقل از حسینی و همکاران،۱۳۸۹،ص۱۵-۲۲)

۲-۲-۳-۵-مدل فارح و همکارانش :

فارح و همکارانش در سال ۱۹۹۷، مؤلفه‌ های رفتارشهروندی سازمانی را با توجه به شرایط فرهنگی کشور چین، در قالب موارد ذیل مورد بررسی قرار دادند:

1. 1. آداب اجتماعی

1. 1. نوع دوستی

1. 1. وجدان کاری

1. 1. هماهنگی متقابل شخصی

1. محافظت از منابع سازمانی . (Markoczy & Xin,2004)

۲-۲-۳-۶-مدل رفتارهای شهروندی پادساکوف^[۱۰]

پادساکوف وهمکارنش ،۲۰۰۰، تجزیه و تحلیلی جامعه ی از رفتارشهروندی سازمانی انجام دادند. نتایج تحقیقات تجربی آن ها ، رفتارشهروندی سازمانی را به ۴ دسته بزرگ تقسیم نمودند :

الف- ویژگی‌های فردی شامل نگرش کارکنان(رضایت،انصاف،تعهدسازمانی,اعتمادبه رهبر)متغیرهای غیرموقعیتی (وجدان، سازگاری،عاطفه و احساس مثبت ومنفی)،ادراک کارکنان از نقش(نقش ابهام،نقش تعارض)،متغیرهای جمعیت شناختی (جنسیت، وضعیت استخدامی)،توانایی کارکنان و تفاوت‌های فردی (توانایی،تجربه،آموزش، گرایش حرفه ای،نیاز به استقلال ،بی تفاوتی نسبت به پاداش)

ب- ویژگی‌های کار: بازخورد کار و وظیفه ،روتین بودن شغل و رضایت ذاتی شغل

ج- ویژگی‌های سازمانی : رسمیت سازمانی،انعطاف بودن سازمانی،حمایت مشورتی و پشتیبانی،انسجام گروه،پاداش‌های خارج از کنترل رهبر،

د- رفتارهای رهبری : هسته رهبری تحولی، دیدگاه های جداگانه،ارائه یک مدل مناسب،پرورش به دست اوردن اهداف گروهی،کارائی بالای انتظارات،تحریک فکری،رفتارپاداش مشروط،رفتار مجازات احتمالی،روشن بودن نقش رهبر،مشخص بودن روش رهبر،رفتارحمایتی رهبر و تغییر رهبر-عضو (Magdalena,2014)

پادساکوف این رفتارها را شامل موارد زیر می‌داند :

1. 1. رفتارهای کمک کننده : رفتارهائی شامل کمک کردن به دیگران و یا جلوگیری از اتفاق افتادن مشکلات مربوط به کار می شود . قسمت اول این تعریف شامل سه بعد دوستی،میانجی گری و تشویق است که به وسیله ارگان بیان شد . مفوم کمک های بین فردی گراهام وویلیامز و اندرسون، مفهوم تسهیل بین فردی ون اسکاتر و موتوویلد و مفهوم کمک به دیگران گئورگ،بریف و جونز همگی بیانگر این دسته از رفتارها هستند . قسمت دوم این تعریف کمک کردن به دیگران رادر قالب جلوگیری از ایجادمشکلات کاری تبیین می‌کند . (Vigoda,2000) (Podsakoff et al ,2000)

1. 1. رادمردی و گذشت: ارگان رادمردی و گذشت را به عنوان تمایل به تحمل شرایط اجتناب ناپذیر ناراحت کننده و بدون شکایت و ابراز ناراحتی تعریف کرد . رادمردی و گذشت را می توان به عنوان خوش بینی کارکنان در تحمل شرایطی که ایده آل نیست بدون ابزارشکایت تعریف کرد . (Ryan,2002)( Schappe,1998)

1. 1. وفاداری سازمانی : شامل مفهوم حسن نیت درحال گسترش و حمایت از سازمان گئورک و مفهوم طرفداری ، حمایت و دفاع از اهداف سازمانی بورمن و موتورلدو است . وفاداری سازمانی به خاطرارتقای جایگاه سازمان نزد افرادخارج سازمان ضروری است . حمایت و دفاع در مقابل تهدیدهای بیرونی و حفظ تعهد درشرایط نامطلوب می‌تواند به عنوان وفاداری نگریسته شود . (Podsakoff et al ,2000)

1. 1. اطاعت سازمانی : مفهوم پیروی از قوانین و رویه های سازمانی که به وسیله موتوویلدوو و بورمن بیان شد نشان دهنده این سازه است و حاصل آن درونی کردن و پذیرش قوانین سازمانی،مقررات و رویه ها حتی درحالت وجود نداشتن نظارت است . ‌بنابرین‏ کارکنانی که به صورت وجدانی از تمام مقررات و دستورالعمل ها حتی در شرایط عدم نظارت اطاعت می‌کنند به عنوان شهروندان خوب به حساب می‌آیند . . (Podsakoff, Mackenzie,2000)

1. 1. ابتکار شخصی: این نوع از OCB ، رفتارفرانقشی است که ماورای حداقل نیازمندی‌های کلی مورد انتظار قرار دارد .۲۹-۲۴ نمونه هائی از چنین رفتارهائی شامل فعالیت‌های خلاقانه ی داوطلبانه و طراحی های نوآورانه برای بهبود وظیفه شخصی و یا عملکرد سازمانی است. موتوویلدو و بورمن انجام دادن مشتاقانه و داوطلبانه فعالیت‌های وظیفه ای را به عنوان مؤلفه‌ های این سازه بیان کردند . . (Podsakoff, Mackenzie,2000)

1. 1. رفتارمدنی: رفتارمدنی به عنوان یک سطح کلان از علاقه یا تعهد سازمان به عنوان یک کل است . نظارت بر محیط به منظورشناسائی فرصت‌ها ‌و تهدیدات حتی باهزینه شخصی نمونه ای از این رفتارهاست. این رفتار منعکس کننده شناخت فرد است از اینکه او جزئی از یک کل بزرگتر است . (Podsakoff, Mackenzie,2000)- (Greenberg et al ,2000)