شنلر (۱۹۷۶) گزارش می‌دهد که آموزش کاوشگری موجب افزایش درک علوم، تولید در تفکر خلاق و مهارت‌هایی برای دریافت و تحلیل اطلاعات می‌شود. وی می‌افزاید که این آموزش مؤثرتر از روش‌های متداول تدریس در به دست آوردن اطلاعات نیست ولی ‌به اندازه سخنرانی یا بیان شفاهی که همراه با تجارب آزمایشگاهی باشد کار آیی دارد.

به‌طورکلی کارگاه آموزشی را می‌توان چنین تعریف کرد: کارگاه آموزشی عبارت است از محل و موقعیتی که در آن فراگیران مهارت‌های عملی مربوط به کار و حرفه خود را از طریق مشارکت، فعال بودن، تبادل‌نظر و حل مسئله و بازآموزی و باراهنمایی استاد تقویت و کاربردی می‌کنند.

۱-۳-۵-۲ انواع کارگاه آموزشی تجار و بازرگانان

برای رهایی از اقتصاد تک‌محصولی و متکی به نفت، صادرات غیرنفتی به عنوان اساسی‌ترین محور برنامه سوم توسعه، سرلوحه تمام فعالیت‌های اقتصادی جمهوری اسلامی ایران قرارگرفته شد. به همین منظور وزارت بازرگانی وقت به عنوان متولی اصلی بخش تجارت باهدف ایجاد تحرک لازم در این بخش طرح ملی ارتقاء پایدار صادرات غیرنفتی^[۱۹] را با مشارکت و همکاری تولیدکنندگان، صادرکنندگان، دارندگان کارت بازرگانی، مسئولان و متصدیان امر صادرات به مرحله اجرا درآورده است. این طرح با همکاری برنامه عمران سازمان ملل متحد^[۲۰] به اجرا درآمد. برای این طرح کارگاه‌های چهارگانه آموزشی طراحی شدند که عبارت‌اند از:

کارگاه نوع اول: هدف از ارائه این کارگاه عبارت است از تبیین سیاست‌های کلان نظام جمهوری اسلامی ایران ‌در زمینه صادرات غیرنفتی. این کارگاه سعی در نزدیک کردن هرچه بیشتر صادرکنندگان و تولیدکنندگان با مدیران ارشد دولتی دارد.

کارگاه نوع دوم: هدف از برگزاری این کارگاه عبارت است از بررسی قوانین، مقررات و بخشنامه‌ها با نگرش کاربردی، عملیاتی و انتقادی.

کارگاه نوع سوم: هدف از برگزاری این کارگاه آموزش‌های عمومی است که هر صادرکننده در گام‌های نخستین باید ببیند. البته آموزش‌های خاص منوط به نوع کالا و یا نوع بازار نیست؛ مانند اصول بازاریابی، اصول قیمت‌گذاری، حمل‌ونقل، بیمه و اعتبار اسنادی، مکاتبات بازرگانی و ۰۰۰

کارگاه نوع چهارم: هدف از برگزاری این کارگاه‌ها آموزش‌های تخصصی برای کالاهای خاص منطقه‌های خاص به سمت بازارهای هدف است.

در استان چهارمحال و بختیاری کارگاه‌های چهارگانه فوق طی دوره تحقیق جمعاً به تعداد ۱۴۹ کارگاه آموزشی برگزار شد.

جدول ۳-۲ آمار برگزاری کارگاه های آموزشی دراستان چهارمحال و بختیاری

(طی دوره تحقیق)

سال

تعداد

درصدتغییر نسبت به دوره قبل

۱۳۹۱

۴۶

۱۴۲

۱۳۹۲

۵۰

۷/۸

۱۳۹۳

۵۳

۶

جمع

۱۴۹

۲-۳-۵-۲ فواید و آثار کارگاه‌های آموزشی

به‌طورکلی آموزش از طریق کارگاه‌های آموزشی آثار و فواید زیر را در بردارد که این آثار خود توجیه منطقی برای استفاده از کارگاه‌های آموزشی برای مدیریت است:

–آموزش مشارکت: در کارگاه آموزشی علاوه بر اینکه اهداف آموزشی خاصی ازنظر فنی، مدیریتی و ۰۰۰ تحقق می‌یابد، کارآموزان نحوه مشارکت و مسئولیت‌پذیری را تمرین می‌کنند. مشارکت عبارت است از ایفای نقش از طریق اظهارنظر، ارائه پیشنهاد، تصمیم‌گیری و قبول مسئولیت ‌در زمینه فعالیت‌های سازمان، انتخاب نوع کار، بهبود در توسعه کار و توزیع دستاوردهای حاصل. مشارکت یک درگیری ذهنی و عاطفی اشخاص در موقعیت‌های گروهی است که آنان را برمی‌انگیزد تا برای دستیابی به اهداف گروهی یاری دهند و در مسئولیت کار شریک شوند. در این تعریف سه اندیشه مهم: درگیر شدن، یاری‌دادن و مسئولیت وجود دارد که در کارگاه‌های آموزشی ایجاد، پرورش و کاربردی می‌شود.

– خلاقیت کارآموزان پرورش می‌یابد. در کارگاه‌های آموزشی قسمت اعظم فعالیت به عهده کارآموزان است و آن‌ ها بایستی فکر، تجزیه‌و تحلیل و تولید دانش کنند، ‌بنابرین‏ خلاقیت زنده می‌شود. در کارگاه‌های آموزشی از فن توفان مغزی که یکی از روش‌های پرورش خلاقیت است استفاده می‌گردد و از این بابت این فن کمک زیادی به پرورش خلاقیت می‌کند

–کارگاه آموزشی محلی است برای پی بردن به نقاط قوت و ضعف و این به خاطر این است که در کارگاه آموزشی کارآموز در گروه قرار می‌گیرد و دیگران به عنوان آینه فرد، رفتار معتدل و معقول را به او یاد می‌دهند و به طور عملی فرد به توانمندی‌ها، نقاط ضعف و قوت خود پی برده و در جهت رفع نقاط ضعف و پرورش نقاط قوت گام برمی‌دارد.

-کارگاه‌های آموزشی به لحاظ اینکه میدان تلفیق تئوری و عمل است انگیزه یادگیری مخصوصاً برای کارکنان سازمانی به طور خودجوش به وجود می‌آید.

-تحقیقات کرت لوین، نشان داده که افراد در گروه بیشتر و بهتر از اینکه به طور انفرادی آموزش ببیند، یاد می‌گیرند و در کارگاه آموزش وسعت و عمق یادگیری بیشتر از آموزش‌های انفرادی است.

-کارگاه آموزشی خودباوری را در کارآ‎موزان تقویت می‌کند و این به خاطر این است که کارگاه آموزشی ازیک‌طرف کمک می‌کند، افراد توانمندی‌های ذهنی، عقلی، فکری و جسمانی خود را شناخته و آن‌ ها را پرورش و به‌کارگیرند و از طرف دیگر در کارگاه آموزشی قضایایی شبیه آنچه کارآموزان در کار با آن روبرو هستند مورد حل‌وفصل قرار می‌گیرند و این امر موجب اطمینان آن‌ ها برای حل مشکلات کاری، واقعی شده و اعتمادبه‌نفس آن‌ ها را تقویت می‌کند.

-کارگاه آموزشی هزینه های مربوط به آموزش را کاهش می‌دهد و در وقت نیز صرفه‌جوئی می‌کند و درعین‌حال کارایی آن از سایر روش‌ها بیشتر است.

-کارگاه آموزشی یک روش فراگیر محور آموزش و یادگیری مباحث مربوط به مدیریت بوده و استاد در کارگاه آموزش بیشتر نقش راهنمایی و هدایت جریان یادگیری را به عهده دارد، ‌بنابرین‏ فعال بودن کارآموزان در یادگیری موجب ایجاد مهارت‌های عملی پایدار می‌شود.

-بعضی از مهارت‌هایی که باکلاس، درس، جزوه و کتاب نمی‌توان به‌راحتی آن‌ ها را فراگرفت از طریق کارگاه آموزشی به‌راحتی می‌توان آموخت. مهارت‌هایی از قبیل قدرت تصمیم‌گیری، قدرت تجزیه‌و تحلیل، توانایی ارائه پیشنهاد‌های سازنده، توانایی حل مسئله، مهارت‌هایی هستند که در کارگاه آموزشی بهتر کاربردی می‌شوند.

۳-۳-۵-۲ مراحل اجرای طرح برگزاری کارگاه‌های آموزشی