۲-۲-۳- کیفیت گزارشگری مالی
بازار سرمایه بهعنوان موتور محرکه اقتصاد بر محور اطلاعات قرار دارد. جریان درست اطلاعات در این بازار منجر به اتخاذ تصمیمهای صحیح و منطقی از سوی مشارکتکنندگان می شود و نهایتاًً، توسعه اقتصادی و بهبود رفاه اجتماعی را به ارمغان می‌آورد. گزارشگری مالی یک ابزار ارتباطی اصلی بین یک شرکت و گروه های مختلف ذینفع در شرکت (برای نمونه، سهام‌داران، بستانکاران، کارکنان و …) می‌باشد (آن، ۲۰۰۹). از سوی دیگر، حسابداری فرایند شناسایی، اندازه گیری، طبقه بندی و گزارش اطلاعات مالی به منظور فراهم کردن امکان قضاوت آگاهانه و اتخاذ تصمیمهای منطقی توسط استفادهکنندگان از اطلاعات مالی است (اسکات[۳۰]، ۲۰۰۳). بنابرین، حسابداری یک سیستم پردازش اطلاعات می‌باشد که به منظور شناسایی، اندازه گیری و طبقه بندی رویدادهای مالی مؤثر بر سازمانها و واحدهای تجاری و گزارش تأثیر این گونه رویدادها به تصمیمگیرندگان طرحریزی شده است. محیط فعالیت واحدهای تجاری متغیر است و تغییر در ساختار سیاسی، اجتماعی و اقتصادی محیط باعث تغییر در نیازهای اطلاعاتی استفادهکنندگان از اطلاعات مالی می شود. حسابداری نیز در واکنش به این تغییرات به منظور تأمین نیازهای مختلف استفادهکنندگان از اطلاعات، ناگزیر از تغییر می‌باشد. به بیان دیگر، نیازهای اطلاعاتی جدیدی که بر اثر تغییر در محیط حسابداری برای استفادهکنندگان اطلاعات مالی پدید می آید، تغییر در بنیانهای حسابداری یا تدوین اصول و استانداردهای اندازه گیری، گزارشگری با کیفیتی بهتر و همچنین افزایش میزان اطلاعاتی که لازم است افشا شود را ضروری میسازد. گسترش مالکیت عمومی واحدهای تجاری که در قالب ظهور شرکتهای سهامی عام تحقق یافته، یکی از عوامل اصلی تغییرات بنیادی در محیط اقتصادی ایران طی سالهای اخیر است. در چنین محیطی با توجه به نظریه نمایندگی هر چه کیفیت اطلاعات مالی ارائه شده مطلوبتر باشد، استفادهکنندگان، تصمیمهای اقتصادی مؤثرتری اتخاذ می‌کنند. در نتیجه صورتهای مالی باید تا حد امکان، قابل اتکاترین و مربوطترین اطلاعات را از طریق ارائه با کیفیت، در اختیار قرار دهد.
اطلاعات حسابداری مالی محصول نهایی سیستمهای حسابداری و گزارشگری برونسازمانی شرکتها است که پس از اندازه گیری، به صورت آشکارا در اختیار عموم قرار می گیرند (باشمن[۳۱] و اسمیت[۳۲]، ۲۰۰۱). سیستمهای حسابداری مالی به صورت مستقیم داده های ورودی در خصوص ساز و کارهای کنترلی را فراهم می‌کنند؛ افزون بر این، به صورت غیرمستقیم بهعنوان یکی از ساز و کارهای کنترلی بهوسیله شرکتها برای احاطه بر قیمت سهام مورد استفاده قرار می‌گیرد (باشمن و اسمیت، ۲۰۰۱).
هدفهای گزارشگری مالی، از نیازها و خواسته های اطلاعاتی استفادهکنندگان برونسازمانی سرچشمه می‌گیرد. هدف اصلی گزارشگری مالی، بیان آثار اقتصادی رویدادها و عملیات مالی بر وضعیت و عملکرد واحد تجاری برای کمک به اشخاص برونسازمانی برای اتخاذ تصمیمهای مالی در ارتباط با واحد تجاری است (ولک و همکاران[۳۳]، ۲۰۰۴). بر اساس نظر هیئت تدوین استانداردهای حسابداری مالی آمریکا، «گزارشگری مالی نه تنها شامل صورتهای مالی، بلکه در برگیرنده ابزارها یا روشهای اطلاع رسانی است و این ابزارها، به صورت مستقیم یا غیرمستقیم با اطلاعاتی ارتباط دارد که از طریق حسابداری ارائه می شود؛ یعنی، اطلاعاتی درباره منابع شرکت، دارایی ها، بدهیها، سود و غیره است» (هیئت تدوین استانداردهای حسابداری مالی آمریکا[۳۴]، ۱۹۷۸). همچنین، بر اساس بخش مفاهیم نظری گزارشگری مالی استانداردهای حسابداری ایران (۱۳۷۶)، صورتهای مالی، بخش اصلی فرایند گزارشگری مالی را تشکیل می‌دهد. در حال حاضر یک مجموعه کامل صورتهای مالی شامل ترازنامه، صورت سود و زیان، صورت سود و زیان جامع و صورت جریان وجوه نقد و یادداشتهای توضیحی می‌باشد. دیگر موارد تشکیل‌دهنده گزارشگری مالی مواردی از قبیل گزارش مدیران درباره فعالیت واحد تجاری و گزارش تحلیلی مدیران می‌باشد که همراه با گزارش حسابرس مستقل (و حسب مورد گزارش بازرس قانونی) و صورتهای مالی مجموعه‌ای تحت عنـوان “گزارش مالی سالانـه” را تشکیل می‌دهـد. سایر گزارشهای مالی که به طور موردی و با اهداف خاص تهیه می‌شود دربرگیرنده مواردی از قبیل گزارشهای مالی تهیه شده به منظور دریافت تسهیلات مالی از بانکها، گزارش توجیه هیئت مدیره جهت افزایش سرمایه در مورد شرکتهای سهامی و اظهارنامه مالیاتی می‌باشد.
به طور کلی، اطلاعات به مثابه آگاهی یا دانشی است که شناخت استفادهکنندگان را شکل داده یا تغییر میبخشد و در نهایت به تصمیم گیری آگاهانه و یا به بازنگری در تصمیمهای اتخاذ شده در گذشته، منجر می شود (سازمان بورس و اوراق بهادار، ۱۳۸۶). از دیدگاه نیازهای استفادهکنندگان، گزارشگری مالی در اتخاذ تصمیمهای اقتصادی سودمند بهوسیله فراهم کردن اطلاعات مربوط برای استفادهکنندگان صورتهای مالی و کاهش عدم تقارن اطلاعاتی بین مدیریت و سرمایه گذاران بالفعل و بالقوه، نقش بسیار مهمی ایفا می کند (آن، ۲۰۰۹). اطلاعات حسابداری در بازار سرمایه دو نقش کلی ایفا می کند (فاستر[۳۵]، ۱۹۸۶):
-
- نقش سرمایه گذار فردی[۳۶]: تمرکز این نقش بر انتخاب پرتفویی از اوراق سهام، بدهی یا سایر ابزارهای سرمایه گذاری برای یک فرد، شرکت یا مؤسسه است.
