افرادی که مفهوم خود ضعیفی دارند اغلب تصور میکنند که تلاش هایشان منتهی به شکست است. یکی از پیامدهای تصور شکست، استهزاء و مسخره شدن است. آموزش ابراز وجود شخص را در موقعیتی قرار میدهد که او میفهمد ابراز وجود کردن مساوی شکست نیست بلکه بیجرأتی معادل شکست میباشد.یادگیری اصول ابراز وجود چگونه به شخص تنها یا کمرو کمک میکند؟ چنین فرض میشود که افراد تنها، کمرو و خجالتی از ابراز وجود پایینی برخوردارند. این افراد با مفهوم خود ضعیف از مورد تنفر بودن بیم دارند. به نظر میرسد آموزش ابراز وجود به این افراد کمک میکند تا مفهوم خود مثبتی به دست آورند و در نتیجه احساس ارزش و مهم بودن کنند و دیگر اشتغال ذهنی در رابطه با ترس از مورد تنفر واقع شدن، نداشته باشند. شخص که احساس ارزش خویش را از دست میدهد نمیتواند به راحتی بپذیرد که دیگران او را دوست دارند. بنابرین یک احساس خود ارزشی در اولین قدم لازم است.
همچنین لازم است فرد دست به رفتارهایی بزند که خواسته ها و مقاصدش برای دیگران معلوم شود. مثلا اگر میخواهد برای دیدن فیلمی برود یا تنها باشد و یا میخواهد صدای نوار موسیقی پایین باشد، بهتر است دیگران را از چنین خواستههایی مطلع گرداند. ممکن است دیگران کاملا تقاضاهایشان را بپذیرند و یا برای رسیدن به توافق با یکدیگر بحث کنند. افراد تنها اغلب این تصور نادرست را دارند که اگر خواسته ها و امیال خویش را نشان دهند دیگران ناراحت خواهند شد.
واقعیت چیز دیگری است قصور در شناساندن امیال شخصی اغلب دیگران را دلخور و ناراحت میکند. برای بسیاری از افراد هیچ چیز ناکامکنندهتر و آزاردهندهتر از آن نیست که بخواهند با کسی هم صحبت شوند که امیال و آرزوهایش را ابراز نمیکند و یا عقیده و نظری ارائه نمینماید.به طور کلی آموزش ابراز وجود به افراد کمک میکند تا مفهوم خود مثبتی را رشد دهند، عزت نفسشان افزایش یابد و بتوانند امیال و خواستههای منطقی شان را ابراز نمایند و برای رفتارهایشان پیامدهای مناسبی دریافت کنند. (فقیرپور،۱۳۷۷).مهارت ابرازوجود به فرا خور موقعیت ما چند هدف را برآورده میسازد کلاً استفاده ماهرانه از ابزار وجود به ما کمک میکند تا:
-جلوی پایمال شدن حقوق مان را بگیریم
-تقاضاهای نامعقول دیگران را رد کنیم
-بتوانیم از دیگران در خواسته های معقولی کنیم
-با مخالفتهای نامعقول دیگران ، برخورد درست و مؤثری کنیم
– حقوق دیگران را به رسمیت بشناسیم
– رفتار دیگران در برابر خودمان را تغییر دهیم
-از تعارضات پرخاشگرانه غیر ضروری خود داری کنیم
-در هر موردی موضع خود را با اعتماد به نفس و آزادنه مطرح کنیم (فیروزبخت وبیگی ،۱۳۹۰).
انواع ابراز وجود
ابراز وجود انواع مختلفی دارد.جاکو بوکسی و لنج [۶۱](۱۹۷۶) به پنج نوع آن اشاره میکنند.
–ابراز وجود بنیادی [۶۲]
این نوع جرات مندی شامل عمل ساده ی ابراز و اصرار برحقوق اعتقادات ، احساسات و یا عقاید شخصی است.مثلا” وقتی کسی صحبت گوینده را قطع میکند،گوینده میتواند بگوید((میتواند بگوید ببخشید ، دوست داشتم حرف هایم را تمام کنم)).
–ابراز وجود همد لانه [۶۳]
در این حالت با به رسمیت شناختن موقعیت یا احساس طرف مقابل نشان داده می شود که متوجه وضعیت اوهستید.مثلا”می توان گفت:((می دانم مایلیدنظر تان رامطرح کنید ،اما ای کاش اجازه می دادید حرفم را تمام کنم)).
–ابراز وجود افزایشی [۶۴]
در این حالت فرد، کار را با کمترین مقدار جرات مندی شروع میکند و اگر طرف مقابل بی تفاوت بود به تدریج بر میزان جرات مندی خود می فزاید. برای مثال در مقابل فروشنده ای که میخواهد با اصرار و سماجت جنس خود را بفروشد می توان از جرات مندی افزایشی به شرح زیراستفاده کرد:
۱-((نه ، من هیچکدام از آن ها را نمی خواهم )).
۲-((نه ،گفتم که قصد خرید این اجناس را ندارم )).
۳-(( بین دوبار گفتم نه، حالا ازت می خواهم این قدر اصرار نکنی)) (امامی نایینی ، ۱۳۸۹).
-ابراز وجود از طریق رویارویی
وقتی از این نوع ابراز وجود استفاده میکنیم که اعمال و گفتار طرف مقابل تناقض دارند و باید به او نشان دهیم که آنچه میگوید وآنچه میکند فرق دارد. در نتیجه سخنگو آنچه در حال حاضر میخواهد را ابراز میکند .
–ابراز وجودمنی[۶۵]
در این نوع ابراز وجود ،سخنگو به صراحت رفتار طرف مقابل ،تاثیر آن بر زندگی یا احساسات خودش و علت این که چرا باید آن را تغییر دهد را توضیح میدهد.
–ابراز وجود مستقیم و غیر مستقیم
لیهن واگان [۶۶](۱۹۷۹) بین ابراز وجود مستقیم و غیر مستقیم تمایز میگذارند. آن ها معتقد ند ابراز وجود مستقیم و صریح همیشه بهترین راه نیست به خصوص وقتی با افراد سرو کار داریم که دوست دارند دیگران نظر مثبتی درباره آن ها داشته باشدبنابراین دربرخی موقعیت هاابراز وجود مبهم وغیر مستقیم موثرترخواهدبود.شواهدنشان می دهند که ابراز وجود استاندارد ومستقیم ،به اندازه پرخاشگری مؤثر است و درعین حال از لحاظ اجتماعی مقبول تراز رفتار پر خاشگرانه است. این نوع ابراز وجوددرمقایسه با عدم ابراز وجود ازلحاظ اجتماعی نشانگرکفایت مامی باشد؛اما برای دیگران ناخوشایندتراست(ویلسون وگالویس[۶۷]، ۱۹۹۳به نقل از فیروزبخت وبیگی ،۱۳۹۰).
سبک مستقیم پیچیده:((می دانم که ازنوارهایم خوب مواظبت می کنی ؛ اما به تازگی دوتاازنوار هایم راکه به دیگران قرض داده ام خراب شده اند.از آن به بعد تصمیم گرفتم دیگر نوار هایم را به کسی قرض ندهم به این ترتیب کسی در این بین ناراحت نمی شود)).
-ابراز وجود حفاظتی [۶۸]
فرای[۶۹] (۱۹۸۳)به سه ابراز وجود تحت عنوان مهارتهای حفاظتی اشاره کردهاست . این مهارتها در واقع دفاعهای کلامی دربرابر فریب ، عیب جویی یاگستاخی دیگران است. نام اولین مهارت ، صفحه گرامافون خراب است ؛ یعنی فرد اظهار وجود میکند و سپس مدام گفته خود را تکرار میکند این که تا با لاخره طرف مقابل حرف اورا می پذیرد .دومین مهارت غبار آلود کردن[۷۰] است ؛ یعنی در ظاهر انتقاد دیگران را می پذیرم اما عملاً تغییری در رفتارمان ایجاد نمی کنیم در واقع این دو مهارت شکلهای بنیادی ابراز وجود هستند و بهتر است از آن ها در برابر انتقاد های تکراری یا نابجای دیگران استفاده کنیم .سومین مهارتی که فرای به آن اشاره کردهاست فرا ابراز وجود[۷۱] است ؛ که طی آن وقتی شخص راه چاره ای پیدا نمی کند ، یافتن راه حل ،نظر کلی تری میدهد(فیروزبخت وبیگی ،۱۳۹۰).
مؤلفه های ابراز وجود
برای استفاده مناسب وموثر از مهارت ابراز وجود، باید بر چهار مؤلفه ابراز وجود مسلط باشیم.
۱-محتوا
محتوای عملی ابراز وجود عبارت است از ابراز حقوق و بر زبان آوردن اظهاراتی که این ابراز حقوق را مناسب و مسئولانه جلوه میدهند.راکوس[۷۲] (۱۹۹۱) به پنج نوع از اظهار ضمیمه ای اشاره کردهاست .
ا-توضیح علت ابراز وجود
۲-همدلی با وضعیت طرف مقابل
۳-تشویق طرف مقابل
۴- معذرت خواهی