-۷ روش‌ها و ابزار تجزیه و تحلیل داده ها:

هر پدیده­ای از نظرکیفی و کمی ویژگی­هایی دارد که آگاهی ‌در مورد این ویژگی­ها، به ماهیت و نحوه دستیابی به آن ها وابسته است.این پدیده به عنوان تغیر در طول زمان دچاردگرگونی و تحول می­گردند.

هدف هرتحقیق اعم از توصیفی یا تبیینی، دستیابی به اطلاعات ‌در مورد این تغییرات است. یافتن پاسخ و راه ­حل برای مسئله انتخاب شده در هر تحقیق، مستلزم دست یافتن به داده­هایی است که از طریق آن ها بتوان فرضیه­ هایی که به عنوان پاسخ­های احتمالی و موقتی برای مسئله تحقیق مطرح ‌شده‌اند را آزمون کرد، پژوهشگر باید با ابزارهایی، داده ­های لازم را جمع ­آوری نماید و با تحلیل پردازش و تبدیل آن­ها به اطلاعات به آزمون فرضیه ­ها بپردازد(خاکی،۱۳۸۲)

مهم­ترین نتیجه حاصل از به ­کارگیری روش­های تحقیق برای محقق بالا بردن درجه اطمینان به نتایج تحقیق است.پژوهشگر می­بایست با شناخت دقیق از اهداف، مسئله ‌و سوالات تحقیق، روش تحقیق خود را از بعد هدف و روش انتخاب کند تا مسیر صحیحی را برای رسیدن به پاسخ سوالاتش بپیماید.

در این تحقیق برای گردآوری داده ها از روش پرسشنامه­ای استفاده شده است بدین ترتیب که داده های به دست آمده از پرسشنامه توزیع شده در بین مدیران بورس اوراق بهادار را مورد تجزیه و تحلیل قرار می­دهیم.بدین منظور، ابتدا پایایی پرسشنامه مورد سنجش قرار ‌می‌گیرد. اگر پایایی پرسشنامه از ۰٫۷ بیشتر باشد، پایایی تأیید شده و در ادامه از مدل­های آماری (همبستگی) برای بررسی رابطه بین متغیرها استفاده خواهد شد. ابزار مورد استفاده جهت تجزیه و تحلیل داده ها نرم افزار spss19 ‌می‌باشد.

۱-۳-۷٫روش­های تحلیل داده ­ها:

۱-۱-۳-۷:آمار استنباطی و آمار توصیفی

در یک پژوهش جهت بررسی و توصیف ویژگی­های عمومی پاسخ دهندگان از روش­های موجود در آمار توصیفی مانند جداول توزیع فراوانی، در صد فراوانی، درصد فراوانی تجمعی و میانگین استفاده می‌گردد. ‌بنابرین‏ هدف آمار توصیفی یا descriptive محاسبه پارامترهای جامعه با بهره گرفتن از سرشماری تمامی عناصر جامعه است.

در آمار استنباطی یا inferential پژوهشگر با استفاده مقادیر نمونه آماره ها را محاسبه کرده و سپس با کمک تخمین و یا آزمون فرض آماری، آماره ها را به پارامترهای جامعه تعمیم می‌دهد.برای تجزیه و تحلیل داده ها و آزمون فرضیه های پژوهش از روش های آمار استنباطی استفاده می شود.

پارامتر شاخص به دست آمده از جامعه آماری با بهره گرفتن از سرشماری است و شاخص به دست آمده از یک نمونه n تائی از جامعه آماره نامیده می شود. برای مثال میانگین جامعه یا µ یک پارامتر مهم جامعه است. چون میانگین جامعه همیشه در دسترس نیست به همین خاطر از میانگین نمونه یا که آماره برآورد کننده پارامتر µ است در بسیاری موارد استفاده می شود.

۲-۱-۳-۷.ضریب آلفای کرونباخ:ضریب آلفای کرونباخ توسط کرونباخ ابداع شده و یکی ‌از متداول‌ترین روش­های اندازه گیری اعتماد پذیری و یا پایائی پرسشنامه­هاست. منظور از اعتبار یا پایایی پرسشنامه این است که اگر صفت­های مورد سنجش با همان وسیله و تحت شرایط مشابه و در زمان‌های مختلف مجددا اندازه گیری شوند، نتایج تقریبا یکسان حاصله شود.

ضریب آلفای کرونباخ، برای سنجش میزان تک بعدی بودن نگرش­ها، عقاید و … به کار می رود. در واقع می‌خواهیم ببینیم تا چه حد برداشت پاسخگویان از سوالات یکسان بوده است. اساس این ضریب بر پایه مقیاس­هاست. مقیاس عبارتند از دسته­ای از اعداد که بر روی یک پیوستار به افراد، اشیا یا رفتارها در جهت به کمیت کشاندن کیفیت­ها اختصاص داده می شود. رایج­ترین مقیاس که در تحقیقات اجتماعی به کار می رود مقیاس لیکرت است. در مقیاس لیکرت اساس کار بر فرض هم وزن بودن گویه ­ها استوار است. بدین ترتیب به هر گویه نمراتی (مثلا از۱ تا ۵ برای مقیاس لیکرت ۵ گویه ای) داده می شود که مجموع نمراتی که هر فرد از گویه ­ها می‌گیرد نمایانگر گرایش او خواهد بود.

با بهره گرفتن از تعریف آلفای کرونباخ می توان نتیجه گرفت: (۱) هرقدرهمبستگی مثبت بین سوالات بیشتر شود، میزان آلفای کرونباخ بیشتر خواهد شدو بالعکس، (۲) هر قدر واریانس میانگین سوالات بیشتر شود آلفای کرونباخ کاهش پیدا خواهد کرد، (۳) افزایش تعداد سوالات تاثیرمثبت و یا منفی (بسته به نوع همبستگی بین سوالات) بر میزان آلفای کرونباخ خواهد گذاشت، (۴) افزایش حجم نمونه باعث کاهش واریانس میانگین سوالات در نتیجه باعث افزایش آلفای کرونباخ خواهد شد.

بدیهی است هرقدر شاخص آلفای کرونباخ به ۱نزدیکترباشد، همبستگی درونی بین سوالات بیشتر و در نتیجه پرسش­ها همگن­ترخواهند بود. کرونباخ ضریب پایایی ۰٫۴را کم، ۰٫۷را قابل قبول، و ضریب ۰٫۹ را زیاد پیشنهاد کرده. بدیهی است درصورت پایین بودن مقدار آلفا، بایستی بررسی شود که با حذف کدام پرسشها مقدارآن را می توان افزایش داد.

۳-۱-۳-۷.آزمون اسمیرنوف-کلموگروف:این آزمون که به افتخار دو آماردان روسی به نام­های ا،ان،کلموگروف و ان،وی،اسمیرنوف ‌به این نام خوانده می­ شود،روش ناپارامتری ساده­ای برای تعیین همگونی اطلاعات تجربی با توزیع­های آماری منتخب است؛ ‌بنابرین‏ آزمون اسمیرنوف-کلموگروف،روش دیگری علاوه برروش کای-مربع برای همگونی یک توزیع فراوانی نظری برای اطلاعات تجربی است(مقتدی هاشمی­پرست،۱۳۸۲).

اگر بخواهیم ببینیم که دو یا چند نمونه دارای توزیع نامعلوم یکسان هستند یا نه، طبیعی به­ نظر می­رسد که توزیع تجربی آن ها با هم مقایسه شود تا میزان شباهت آن ها مشخص گردد. کلموگروف-اسمیرنوف شیوه ­های آماری هستند که در آن ها ماکزیمم فاصله عمودی بین این توزیع، به عنوان اندازه­ای برای چگونگی تشابه با یکدیگر مورد استفاده قرار ‌می‌گیرد. با توجه به اینکه بسیاری از آزمون­های پارامتریک بر مینای نرمال بودن داده ­ها بنا نهاده شده است، واکاوی با این پیش فرض به کار می­رود که توزیع داده ­ها،در یک جامعه در سطح نمونه ­ای گزینش شده از جامعه یاد شده با توزیع نرمال پیروی نماید؛ ‌بنابرین‏، لازم است قبل از پرداختن به تحلیل­های آماری و بررسی متغیر­ها، نوع توزیع آن ها را مشخص نمود. بدین منظور با بهره گرفتن از آزمون کلموگروف-اسمیرنوف نرمال بودن داده ­ها مورد بررسی قرار ‌گرفته‌اند.

قاعده تصمیم ­گیری:H₀ را درسطح ۹۵درصد رد می­کنیم اگر مقدار سطح معناداری حاصل از آزمون اسمیرنوف-کلموگروف از ۰٫۰۵ کمتر باشد. فرضیات این آزمون به صورت زیر است:

داده ­ها نرمال هستند:H₀

داده هانرمال نیستند:H₁

۴-۱-۳-۷.تجزیه وتحلیل همبستگی

اگرچه معادله خط رگرسیون ، وابستگی بین متغیرمستقل و متغیر تابع را بیان می‌کند اما میزان این وابستگی را دقیق مشخص نمی کند. به منظورسنجش میزان وابستگی بین متغیرها روش­های آماری مناسبی وجود دارد که یکی از آن ها محاسبه ضریب همبستگی است.

با توجه به اینکه در تحقیق نقش اتاق پایاپای در قرارداد آتی و تضامین آن در حقوق ایران و اسناد سازمان تجارت جهانی مورد بررسی قرار می‌گیرد لذا بررسی کلیت قرارداد آتی از لحاظ فقهی در کشور ما که قوانین بر گرفته از منابع اسلامی و فقه است ضروری به نظر می‌رسد بالاخص بررسی این موضوع که قرارداد آتی در جامعه اسلامی با موازین شریعت اسلامی منافاتی ندارد .‌در مورد قراردادهای آتی باید بگوئیم که این قراردادها از نوع بیع موجل به موجل است ، زیرا معامله گر متعهد می شود که دارایی پایه را در زمان آینده تحویل داده و وجه آنراتحویل بگیرد .از دیدگاه عقلا و عرف جهانی قرارداد آتی ، یک قرارداد عقلی تلقی شده ،زیرا تولید کنندگان برای رفع نگرانی خود و مدیریت ریسک فعالیت‌های اقتصادی از آن استفاده می‌کنند

بند دوم : نتایج رعایت دقیق ضوابط قراردادهای آتی و تضمین آن در حقوق ایران

همان طوری که عنوان شده است قراردادهای آتی قراردادی است که در آن دو طرف تعهد می‌‌‌‌کنند که در یک تاریخ مشخص(تعیین شده طبق ضوابط بازار رسمی‌‌‌‌بورس) و با یک قیمت مشخص (تعیین شده طبق ضوابط بازار رسمی‌‌‌‌بورس) یک کالا با کیفیت مشخص(تعیین شده طبق ضوابط بازار رسمی‌‌‌‌بورس) را مبادله نمایند. در این قرارداد دو طرف متعهد هستند که طبق ضوابط قرارداد عمل کنند. خریدار معمولا نگران است که قیمت کالا در آینده بالا رود و فروشنده نگران است که قیمت کالا ثابت مانده یا پایین بیاید. این قراردادها در بازارهای رسمی‌‌‌‌ یا بورس انجام می‌‌‌‌گیرند و به نوعی نوسان‌های شدید قیمت کالا در آینده را کاهش می‌‌‌‌دهند. در این نوع قرارداد، پول کالای مورد معامله تا زمان تحویل پرداخت نمی‌‌‌‌شود ولی هر دو طرف معامله جهت حسن انجام معامله هنگام عقد قرارداد، ودیعه‌ای به اتاق پایاپای به عنوان وجه تضمین حسن انجام قرارداد می‌‌‌‌سپارند. برخی از قراردادهای آتی قابل معامله و واگذاری به دیگران در بورس (بازار دست دوم) هستند. ‌بنابرین‏ این نوع قراردادها به عنوان ابزارهای سفته بازی نیز مورد استفاده قرار می‌‌‌‌گیرندپس همان طوری که مشخص است رعایت دقیق ضوابط قراردادهای آتی و تضمین آن به نفع خریدار و فروشنده است .^[۵۸]ضمنا به طور کلی در حقوق ایران باید گفت مسأله مهمی که در حوزه حقوق مدنی و نیز فقه قراردادها مطرح است، بحث لزوم یا عدم لزوم رعایت دقیق ضوابط قراردادهاست. ضمنا ‌در مورد قراردادهای آتی نیز به مانند سایر قراردادها یکسری ضوابط و شرایط وجود داردو باید گفت :

برای صحت هر قرارداد و معامله ای در حقوق ایران شرایط ذیل اساسی است :

۱) قصد طرفین و رضای آن ها :
عقد محقق می شود به قصد انشاء به شرط مقرون بودن به چیزی که دلالت بر قصد دارد (ماده ۱۹۱ قانون مدنی) . انشاء در برابر اخبار است و نشان می‌دهد که موضوع اراده باید ایجاد اثر حقوقی باشد نه اخبار از آن یا بیان آن ها و شوق درونی ، فلذا قرارداد صوری که در آن دو طرف قصد نتیجه عقد را ندارند باطل است . همچنین اگر دو طرف به منظور فرار از مالیات یا انگیزه های دیگر ، ماهیت عقد را پنهان دارند ، آنچه واقع می شود تابع قصد واقعی است .

برای تحقق عقد بیان و اعلان اراده کافی است و ابلاغ آن به طرف ضرورتی ندارد مگر اینکه لازمه تراضی باشد ، مانند ضرورت ابلاغ ایجاب به طرف قبول .

۲) اهلیت طرفین :

متعاملین باید برای معامله اهلیت داشته باشند ( ماده۲۱۰ قانون مدنی ) عدم اهلیت برای معامله ممکن است عام باشد ( مانند عدم اهلیت دیوانه یا کودک ) یا خاص ( مانند عدم اهلیت معامله قیم یا صغیر ) .

برای اینکه متعاملین اهل محسوب شوند باید بالغ ، عاقل و رشید باشند . سن بلوغ در پسر ۱۵ سال و در دختر ۹ سال تمام قمری است و ولیکن اثبات رشد کودک بالغ شده در امور مالی لازم است که می بایست در دادگاه ثابت شود . معامله با اشخاصی که بالغ یا عاقل یا رشید نیستند بواسطه عدم اهلیت باطل است
۳) موضوع معین که مورد معامله باشد :

مورد معامله باید مال یا عملی باشد که هر یک از متعاملین تعهد تسلیم یا ایفاء آن را می‌کند ( ماده ۲۱۴ قانون مدنی ) همچنین مورد معامله باید مالیّت داشته و متضمن منفعت عقلانی مشروع باشد . البته خرید و فروش چیزی که در عرف ارزش داد و ستد ندارد ولی در نظر خریدار و فروشنده ارزش مالی و معنوی دارد و فروش آن معقول است ( مانند یادگاری های خانوادگی ) صحیح است .

نکته حائز اهمیت آن است که مال مورد معامله ، در صورتی که عین معین است ، باید در هنگام معامله موجود باشد ( ماده ۳۶۱ قانون مدنی ) ، همجنین مورد معامله بایستی معلوم باشد و مبهم نباشد ( مگر در موارد خاصه که علم اجمالی به آن کافی است ) . مورد معامله در صورتی معلوم است که مقدار ، جنس و وصف آن معین باشد .
در مواردی که موضوع معامله کلی است ، تعیین مقدار ، جنس و وصف اساسی کافی است و وصف مرغوبیت کالا می‌تواند در قرارداد مبهم بماند که در این صورت انتخاب با مدیون است .
۴) مشروعیت جهت معامله :

در معامله لازم نیست که جهت آن تصریح شود ولی اگر تصریح شده باشد باید مشروع باشد والاّ معامله باطل است . ضمناً ، هرگاه معلوم شود که معامله با قصد فرار از دین به طور صوری انجام شده آن معامله باطل است.

و طبیعتا وجود این شرایط و ضوابط ‌در مورد قراردادهای آتی به عنوان شرایط اصلی حاکم است و البته در کنار وجود شرایط اصلی قراردادهای آتی مانند سایر قراردادها دارای یکسری ضوابط و شرایطی هستند که باید رعایت شود و رعایت آن ها بالتبع نتایجی را دربردارد که به آن ها اشاره کردیم و شاید اطمینان خاطر طرفین را بتوان بهترین نتیجه رعایت دقیق ضوابط این قراردادها و تضمین آن ها در حقوق ایران دانست .^[۵۹]

بند سوم : نوآوری و قدرت اقتصادی کشور درگرو قراردادهای آتی

یکی از قسمتهای مهم کشور که در آن قراردادهای آتی انجام می شود و اتفاقا وجود این قراردادها در این قسمت تاثیر بسیار زیادی در نوآوری و قدرت اقتصادی کشور دارد بورس است .

لازم به ذکر است که اهداف اولیه هر بورسی که در آن قراردادهای آتی ها اجرا می شود عبارتند از:

۱٫ کشف قیمت واقعی

۲٫ مدیریت قیمت کشف شده در سراسر کشور

حداقل منافع و ارزش هایی که به تبع معاملات آتی ها در کشور ایجاد می شود دو مورد فوق بوده که نه تنها نصیب معامله گران بلکه به نفع کلیه کسانی که از دایره معاملات آتی از قبیل تجار و بخش های دیگری که به نحوی متصل به معاملات مربوطه می‌باشند، نیز خواهد بود زیرا کشف قیمت کالا در بورس به منزله تعیین تکلیف تولید یا عدم تولید کالایی خاص را در پی خواهد داشت . ‌بنابرین‏ نتیجه عمل بورس در معاملات آتی ها در کشور شامل دستاوردهای زیر نیز می‌باشد:

– ایجاد تعادل در عرضه و تقاضا

– تعیین سیاست و خط مشی اقتصادی کشور

– تعیین نرخ تورم در کشور

– پویایی بازار سرمایه

– مکانیزم کشف قیمت باعث دوری از امید واهی و دوری از ترس بی جا در تصمیم سازی اقتصاد کشور می شود.

– ارزیابی صحیح و منصفانه قیمت در بین خریداران و فروشندگان کالای معاملات ی در بورس آتی ها که تاثیر آن در بخش های تکمیلی بعدی معاملاتی در کشور خواهد گردید.

• در تعریف فوق سه نکته وجود دارد : حداقل دو نفر بایستی حضور داشته باشند. اعضا باید به طور منظم تعامل برقرار کنند تا کارهایشان به صورت هماهنگ انجام شود. دارای هدف مشترک باشند (مهدیزاده،۱:۱۳۹۰).

۲-۱-۲-۲-تیم سازی

واژه تیم سازی به همه فعالیت هایی که برای بهبود توان حل مسئله توسط اعضای گروه و رفع مسائل کاری میان فردی تیم صورت می پذیرد، گفته می شودکه همچنین مجموعه سبد گونه ای از فنون را به منظور بهبود کارکرد داخلی ‌گروه‌های کاری در بر می‌گیرد (کاسترو،۲۰۱۳).

۲-۱-۲-۳-اهدف تیم سازی

1. 1. هدف گذاری یا اولویت بندی کارها

1. 1. تحلیل یا تعیین چگونگی انجام کار

1. 1. بررسی چگونگی انجام کار توسط گروه و فراگردهای آن (مانند هنجارها، تصمیم گیری و ارتباطات)

1. بررسی روابط میان افرادی که کار را انجام می‌دهند(مهدیزاده،۱:۱۳۹۰).

۲-۱-۲-۴-انواع تیم

۲-۱-۲-۴-۱-تیم حل کننده مسأله^[۶۶]

هر دایره از سازمان هفته ای چند ساعت گرد هم می‌آیند و درباره مسائلی چون بهبود کیفیت ، کارایی و محیط کار صحبت می‌کنند، ما این تیم ها را تیم حل کننده مسأله می نامیم. اعضای تیمی که برای حل مسأله تشکیل می‌شوند تبادل نظر می‌کنند، درباره فرایند کار ابراز نظر و پیشنهاد می نمایند و باعث می‌گردند که روش انجام امور بهبود یابد. ولی به ندرت، ‌به این تیم ها اختیارات زیادی داده شود و آن ها نمی توانند به نظرات خود جامه عمل بپوشانند. یکی از بیشترین کاربردهای تیم های حل کننده مسائل که در دهه ۸۰ شهرت زیادی یافت «دوایر کیفیت» بود، این تیم ها از ۸ تا ۱۰ نفر کارگر، کارمند و سرپرست تشکیل می‌شوند و دارای مسئولیت های مشترک می‌باشند (تامپسون،۲۰۱۱).

۲-۱-۲-۴-۲-تیم های خود گردان^[۶۷]

تیم های مستقل که نه تنها مسائل را حل کنند، بلکه جنبه اجرائی را نیز به عهده گیرند و مسئولیت کامل نتیجه کار را عهده دار گردند.معمولاً تیم های خودگردان از ۱۰ تا ۱۵ نفر تشکیل می‌گردند و مسئولیت های سرپرستان پیشین را بر عهده می گیرند. اصولاً این مسئولیت ها عبارتند از:

نظارت بر سرعت کار، تعیین وظایف ، تعیین زمان صرف صبحانه و ناهار، نظارت و کنترل بر شیوه عملیات، و از این کارها. تیم خود مدار می‌تواند اعضا را انتخاب نماید و عملکرد اعضا را مورد ارزیابی و قضاوت قرار دهد (لاو،۲۰۱۲).

۲-۱-۲-۴-۳-تیم های متخصص ( تیم های چندوظیفه ای)^[۶۸]

افراد این تیم متعلق به یک سطح ( در سلسله مراتب اختیارات سازمانی ) هستند ولی دارای تخصص های گوناگونند و برای انجام یک کار تخصصی گرد هم می‌آیند. بسیاری از سازمان ها، گروه هایی را در سطوح افقی و ‌گروه‌های ویژه ای به نام « مرزگستر »یا رابط با سازمان ها، و نهاد های خارج تشکیل داده‌اند . تیم های متخصص در آخرین سال‌های دهه ۱۹۸۰شهرت جهانی پیدا کردند. به طور خلاصه ، تیم تخصصی ابزار یا وسیله ای مؤثر است که افراد متخصص یک سازمان ( حتی متعلق به چند سازمان)را گرد هم می آورد تا اطلاعات رد و بدل نمایند، نظرات جدید ارائه کنند ، مسائل را حل نمایند و کارهای طرح ها یا پروژه های پیچیده را هماهنگ نمایند. بدیهی است تیم های متخصص تهدیدی برای مدیریت به حساب نمی آیند. آغاز کار این تیم ها بسیار وقت گیر است، چون اعضا باید همدیگر را بشناسند و از تخصص و شیوه اندیشه یکدیگر آگاه گردند (مک گریوی^[۶۹]،۲۰۱۲).

نمودار(۲-۱):سه نوع ازتیم

?

تیم های متخصص تیم های خودگردان تیم های حل کننده مسائل

۲-۱-۲-۵-‌گروه‌های کاری و تیم های کاری:

• • گروه کاری :گروهی است که در سهیم شدن در اطلاعات و اتخاذ تصمیمات تعامل می ورزد تا به هر یک از اعضا کمک شود که در حوزه مسئولیت خود عمل کند.

• تیم کاری :گروهی است که در آن که پدیده ی هم افزایی مثبت از راه تلاش هماهنگ و سازمان یافته مشاهده می شود(لاو،۲۰۱۲).

۲-۱-۲-۶-تفاوت تیم با گروه

1. 1. از مهمترین تفاوت های تیم با گروه درهم افزایی مثبت تیم نسبت به گروه است هم افزایی مثبت یعنی کار و عملکردی که از طریق تلاش افراد حاصل می شود از مجموع عملکرد اعضا بیشتر است.

1. 1. در گروه اعضا بیشتر به فکر خود هستند اما در تیم اعضا وابستگی متقابل دارند.

1. 1. در گروه اعضا نسبت به هدف حساس نیستند اما در تیم اعضا هدف را از خود می دانند.

1. 1. در گروه پیشنهاد تقویت نمی شود اما در تیم برعکس.

1. 1. در گروه اعتماد بین اعضا کم است اما در تیم اعتماد زیادی بین اعضا حاکم است.

1. 1. در گروه اعضا مورد حمایت یکدیگر قرار نمی گیرند اما در تیم برعکس.

1. 1. تعارض در گروه تهدید محسوب می شود اما در تیم فرصت محسوب می شود.

1. 1. در گروه صداقت بین اعضا زیاد نیست اما در تیم صداقت بین اعضا زیاد است.

1. در گروه همرنگ جماعت شدن از نتایج مثبت مهمتر است اما در تیم برعکس (مک گریوی،۲۰۱۲).

۲-۱-۲-۷-اندازه تیم

بیشتر تیم های موفق ۳ تا ۱۰ نفر عضو دارد. تیم های بزرگتر با مشکلات تدارکاتی پیچیده ای روبرو می‌شوند. همچنان که اندازه تیم بیشتر می شود، دست یافتن به توافق برای تعیین زمان و محل جلسات به طور روز افزونی مشکل تر می شود. تیم های بزرگتر مجبور هستند ذهنیت و ظرفیت فکری تیم را توسعه دهند. در چنین حالتی، اعضای تیم به جای اینکه شرکت کنندگانی فعال باشند، بخشی از یک دسته می‌شوند که با حداقل پایداری مسیری را می پیمایند. تیم های کوچکتر به اعضای خود فرصت می‌دهند تا مخالفت سالم را که هدایت کننده تیم به سمت راه حل های اثربخش است، تجربه کنند. آن ها به کنش و واکنش سریع، طوفان مغزی وتوسعه اعتماد و احترام اجازه بروز می‌دهند(کاتزنباچ واسمیت^[۷۰]،۲۰۱۱).

۲-۱-۲-۸-مراحل شکل گیری تیم

شکل گیری و توسعه تیم، فرایندی پویا است. بیشتر تیم ها خود را دائماً در حال تغییر می‌یابند و ممکن است هرگز به مرحله ای ثابت نرسند. اما صاحب‌نظران معتقدند که بیشتر تیم ها فرایند تکاملی را طی می‌کنند. ‌بر اساس مــدل »تــوکمــن« تیم هـا چهار مرحله (شکل گیری، طوفان زایی، هنجارسازی و عمل) را طی می‌کنند. استیفن رابینز به فرایند توسعه و تکامل تیم از دیدگاه توکمن مرحله فروپاشی را نیز اضافه کرده که به نظر می‌رسد مراحل مدل توکمن را کامل ساخته است. این مراحل عبارتند از:

کل گیری^[۷۱] : مرحله است که در آن اعـــضای گروه برای اولین بار دور هم جمع می‌شوند. همه افراد مؤدب وغیرفعال اند. تضاد به ندرت به طور مستقیم مشاهده می شود و افراد بیشتر متکی به کسانی هستند که به سان «رهبر» ظاهر می‌شوند.

طوفان زایی^[۷۲] : در این مرحله شخصیت‌ها با هم اصطـکاک پیدا می‌کنند. هیچ کس به راحتی نکته ای را نمی پذیرد. از همه مهمتر، ارتباطات بسیار کمی اتفاق می افتد و هیچ کس گوش شنوایی ندارد و بعضی از افراد هنوز تمایلی به گفتگوی آزاد ندارند.

هنجارسازی^[۷۳] : بعد از این دو مرحله، نوبت به هنجارسازی می‌رسد. در این مرحله زیرگروهها منافع گروهی را تشخیص داده و منازعات گروهی کاهش می‌یابد. هرکسی در بیان نقطه نظرات خود احساس امنیت می‌کند و مباحث به راحتی در گروه دنبال می شود. در این مرحله روش های کاری وضــــع می‌گردند و گروه آن را به رسمیت می شناسد.

با توجه به رویکرد مبتنی بر فرایند- درونداد نسبت به اثربخشی، معلمی دارای اثربخشی آموزشی است که دارای انگیزش و علاقه مندی، تعهد، احساس مسئولیت و حس وفاداری نسبت به کار خود و آموزش و پرورش باشد و بتواند دانش، توانایی‌ها و مهارت‌ها، نگرش، بینش و منابع لازم برای تدریس مؤثر را ازقبل کسب کند، مراحل فرایند آموزشی را به طور صحیح اجرا کند به طوری که تغییرات رفتاری لازم به طور مستمر و در راستای اهداف آموزش و پرورش دردانش آموزان ایجاد شده و این تغییرات پاسخ هایی به نیازهای آن ها و جامعه باشد. در این الگو انسجام و یکپارچگی و تناسب فعالیت‌های آموزشی معلمان با محتوای تدریس و نیازهای دانش آموزان و جامعه و اجرای فعالیت‌ها به نحو صحیح و رضایت بخش مد نظر می‌باشد.

با عنایت به بیانات فوق برای سنجش اثربخشی آموزشی معلمان باید به محیط فعالیت‌های آموزشی یعنی کلاس درس توجه کرد چرا که اندازه گیری های ساده ی نتایج مثل نمرات دانش آموزان در بعضی از آزمونها و رضایت شغلی معلمان، شاخص‌های ناکافی برای سنجش و ارزشیابی اثربخشی آموزشی می‌باشد؛ چون نتایج فقط بخشی از سیستم(مدرسه یا کلاس یا فعالیت‌های معلمان) بوده و شاید مهمترین جزء آن هم نباشد. از طرفی به علت پویایی های محیطی و تغییر و تحولات و موضوعات مختلف درسی و نیز طبیعت متناقض اهداف چندگانه،اهداف آموزشی و درسی نیز تغییر می‌کند. پس دستیابی به اهداف نمی تواند شاخص کاملی برای سنجش اثربخشی آموزشی باشد. دروندادها همراه با فرایند آموزشی هم در اثربخشی آموزشی مؤثر است. با توجه به نگرش سیستمی به نظام آموزش و پرورش، کیفیت نتایج وبرونداد آموزش و پرورش از طریق توجه به کیفیت دروندادها و فرایند آموزش و پرورش حاصل می شود.

معلمان به عنوان درونداد در نظام آموزش و پرورش نقش خاصی دارند و برای دستیابی به اهداف آموزشی باید از شایستگی ها و مهارت‌های ضروری برخوردار باشند. گرچه زمان، اهداف و اولویت های متفاوت ارزشیابان و حتی معلمان و دانش آموزان، محدود کننده های اثربخشی آموزشی معلمان هستند، لذا با درنظر گرفتن کلاس درس به صورت یک سیستم و اینکه اثربخشی آموزشی واقعی معلمان باید در حوزه فعالیت‌های او یعنی کلاس درس مورد بررسی قرار گیرد، می توان الگوی تلفیقی هدف – سیستم- منبع را برای ارزشیابی اثربخشی آموزشی معلمان در کلاس درس به کار برد. در این الگو علاوه بر شاخص‌های اثربخشی کوتاه مدت مثل موفقیت دانش آموزان در آزمونها و پایه ی تحصیلی، به رشد مستمر معلمان، پیشرفت حرفه ای معلمان، بهسازی برنامه درسی، بهسازی آموزشی، سلامت نظام آموزش و پرورش، سازواری نظام آموزش و پرورش و در نهایت پویایی و پیشرفت و انتظام جامعه به عنوان شاخص‌های اثربخشی آموزشی معلمان در بلند مدت نیز توجه می شود. مدل مفهومی این الگو به صورت زیر می‌باشد.

شکل شماره(۲-۲): مدل مفهومی اثربخشی آموزشی معلمان

اقتباس از الگوی تلفیقی اثربخشی سازمانی عباس زاده(۱۳۸۷،ص ۳۸۶)

نکته مهم و اساسی ‌در مورد اثربخشی آموزشی این است که قبل از آنکه درصدد بررسی نحوه اندازه گیری اهداف باشیم، باید در پی انجام صحیح فرایند آموزش و اطمینان از تحقق اهداف در هر مرحله از فرایند آموزشی باشیم(زارعی ، ۱۳۸۴). وقتی که فعالیت‌های آموزشی معلمان در راستای تحقق نیازهای حرفه ای آنان و نیز نیازهای فردی دانش آموزان، سازمان آموزش و پرورش و جامعه باشد می توان گفت که آن ها دارای اثربخشی آموزشی هستند. به عقیده گلاور و برونینگ(۱۹۹۰)^[۱۱۵] معلمان کارآمد قادرند قدرت تفکر دانش آموزان راپرورش داده، رشد او را تسهیل سازند و به خوبی از عهده اداره کلاس برآیند(آتش پور و جوهر، ۱۳۷۸).

در سازمان آموزش و پرورش اثربخش بودن معلمان یکی از مهمترین عوامل مؤثر در اثربخشی مدارس می‌باشد. ‌در مورد فعالیت‌های آموزشی معلمان، دستیابی آنان به اهداف آموزشی و موفقیت آنان در اثربخشی آموزشی آن ها مهم می‌باشد(الگوی هدف). طبق این الگو، معلمی دارای اثربخشی آموزشی است که فعالیت‌های آموزشی آن، اهداف آموزشی را برآورده سازد. در این الگو اهداف آموزشی جهت را تعیین می‌کند و بی اعتمادی را نسبت به اعضا کاهش می‌دهد و استانداردهایی را برای اثربخشی ارائه می‌کند (عباس زاده ،۱۳۸۷ ص۳). هرچه کیفیت آموزش های معلمان بیشتر باشد، تغییرات رفتاری ایجاد شده در دانش آموزان بیشتراست. اگر این تغییرات در راستای اهداف آموزشی سازمان آموزش و پرورش باشد، می توان گفت که معلمان دارای اثربخشی آموزشی بیشتری هستند. البته اهداف آموزشی باید از نظر کیفیت و کمیت در حد مطلوب، قابل درک توسط معلمان و دانش آموزان و معیاری برای ارزیابی اثربخشی باشد و روی آن ها توافق و اجماع عمومی صورت گرفته باشد.

۲-۲-۳-۴- خلاصه ویژگی های مرتبط با معلمان اثر بخش تر(اقتباس از هی مک بر، ۲۰۰۰)

به هر حال باید گفت یک تعریف یک بعدی از اثربخشی کافی نمی باشد و بدون یک راهنمای نظری نیز نمی توان شاخص ثابتی برای سنجش اثربخشی سازمان‌ها طراحی وتدوین کرد. اعرابی و پارساییان(۱۳۷۴) بیان می دارند که هنگام تعیین اثربخشی سازمان، حدود یا میزانی که ‌هدف‌های‌ چندگانه تأمین شده اند سنجیده و اندازه گیری می‌شوند و مورد قضاوت قرار می گیرند. دفت(۱۳۷۷) ‌در مورد مفهوم اثربخشی بیان می‌دارد: اثربخشی عبارت است از درجه ی یا میزانی که سازمان‌ها به اهداف مورد نظر خود دست می‌یابند(به نقل از ابطحی، ۱۳۸۳،ص ۱۶۶). وجه مشترک بیانات و تعاریف ذکر شده دستیابی به اهداف است؛ لذا باید استانداردها و ملاک هایی از قبل وجود داشته باشد، اهداف قابل فهم و قابل دستیابی توسط افراد باشد. باید این نکته را یادآورشد که به علت طبیعت پویا، پیچیده و متحول محیطی اهداف هم تغییر می‌کنند؛ پس باید پیوسته اثربخش بود.

۲-۲-۳-۵- مدل ارزیابی اثربخشی درونی، بیرونی و نهادی آموزشی

۲-۱۱ اهداف ارزش گذاری

ارزش گذاری در طیف وسیع و متفاوت، از تعاملات بازارهای باز گرفته تا خرید اجباری به کار گرفته

می شود. گرچه روش های ارزش گذاری نباید به هدف ارزش گذاری وابسته باشند، اما این که هدف پیش از انجام هر گونه محاسبه ای تعریف شده باشد، حائز اهمیت می‌باشد.

الف) گزارش فروش: معمول ترین هدف انجام ارزش گذاری، ‌در مورد فروش می‌باشد. هر چند،
غالباً این مطلب را به نوبه خود ارزش گذاری می‌نامند، اما عملاً فروش، به اطلاعات بازار یابی و این که با توجه به ارزیابی‌ها و به دست آمدن قیمت های آتی، آیا بازهم دارایی کاملاً فروخته خواهدشد،
بسیار وابسته می‌باشد. بالعکس، ارزش گذاری برای خرید- با توجه به ماهیت آن- یک ارزیابی برای یافتن بهترین درخواست خرید شخصی بوده و ‌بنابرین‏ به گونه ای محاسبه ثروت است.

ب) عرضه اولیه سهام: گسترش روز افزون تامین مالی از طریق عرضه اولیه سهام که غالباً توسط سازمان بورس اوراق بهادار و یا بانک های سرمایه گذاری صورت می پذیرد، اهمیت ارزش گذاری شرکت و بالطبع سهام آن را پررنگ نموده است. در خصوصی سازی نیز ارزش گذاری شرکت های دولتی که برای اولین بار وارد بورس می‌شوند، ضروری می‌باشد.

ج) ادغام و تملک: با مطرح شدن مبحث بهره وری از طریق خارج سازمان، ادغام و تملیک به عنوان دو روش عمده و مهم در دهه های اخیر مورد توجه قرار گرفته است. آن چه برای مدیران حائز اهمیت است میزان ارزش شرکت قبل و بعد از عملیات ادغام و یا تملیک می‌باشد (جهانخانی ۱۳۸۶،۱۲).

د) اهداف حسابداری: یکی از صحیح ترین موارد استفاده از واژگان ارزش گذاری، ارزش گذاری دارایی‌های گزارش شده در حساب های شرکت می‌باشد. اکثر مالکین دارایی ها مجبورند که ارزش دارایی هایشان را در جهت اهداف حسابداری شان محاسبه نمایند، که آن را اظهار نامه ثروت شرکت در یک تاریخ مشخص می‌گویند. ‌بنابرین‏ ارزش عنصر دارایی در کسب و کاربه معنای ارزیابی ارزش بازاری در تاریخ حسابداری است.

ه) وثیقه وام: بانک ها و سایر وام دهندگان، متصدی عملیات ارزش گذاری دارایی، جهت وثیقه وام می‌باشند. آن ها به دنبال به دست آوردن ارزش بازاری دارایی جهت برآورد میزان مبلغ وام با توجه به نسبت وام به ارزش، می‌باشند.

و) حداقل قیمت یا مزایده: اغلب زمانی که یک شرکت یا بخش دولتی در حال فروش دارایی های خود به وسیله مناقصه یا مزایده می‌باشد، مجبور است که صرفاً پیشنهادات ‌در مورد ارزش دارایی را بپذیرد. بنا براین ارزش بازار می بایست که به عنوان یک هادی و راهبر، قطعی و صحیح باشد.

ز) بیمه: کلیه دارایی ها می بایست که جهت جایگزینی، بیمه شوند- اما این واقعاً با قیمت فروش مرتبط نخواهد بود- که البته شامل زمین نیز می شود. برای اهداف بیمه؛ مبنای معمول پذیرش ارزش گذاری، هزینه جایگزینی ساختمان در صورت رخداد ویرانی یا خرابی جزئی می‌باشد.

ح) خرید اجباری: اغلب طرح های عمومی، شامل خرید زمین بوده و این تملک یک موضوع اجباری می‌باشد. بنای عمده جبران زمین و ساختمان ها، بر ارزش بازار باز نهاده شده است (راعی ۱۳۸۵، ۱۱۴).

۲-۱۲ رویکردهای ارزیابی شرکت ها

برای ارزیابی شرکت ها، رویکردهای مختلفی ارائه شده است. اهم رویکردها عبارت است از: رویکرد حسابداری، رویکرد تلفیقی، رویکرد مدیریت مالی و رویکرد اقتصادی (انواری رستمی ۱۳۸۳، ۷).

در بررسی رویکرد اقتصادی و در رأس آن ارزش افزوده اقتصادی، عملکرد واحد تجاری با تأکید بر قدرت سودآوری دارایی های شرکت و با توجه به نرخ بازده و نرخ هزینه سرمایه به کار گرفته شده، مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. از مهمترین روش های رویکرد اقتصادی می توان به روش ارزش افزوده اقتصادی اشاره نمود. ارزش افزوده اقتصادی اولین بار توسط استرن استوارت مطرح شد و به شرح زیر محاسبه گردید:

که در آن NOPAT سود خالص عملیاتی پس از مالیات، WACC میانگین موزون هزینه و سرمایه و CAPITAL خالص ارزش دارایی های شرکت می‌باشد. ارزش افزوده اقتصادی نشان می‌دهد که ارزش شرکت مستقیماً به عملکرد مدیریت بستگی دارد در حالی که سایر معیارهای اندازه گیری قادر به انجام چنین عملی نیستند. ارزش افزوده اقتصادی روش اندازه گیری ارزش اقتصادی کسب و کار بعد از در نظر گرفتن هزینه سرمایه – اعم از هزینه بدهی و هزینه حقوق صاحبان سهام – است (استوارت۱۹۹۱، ۲۰۰).

در اواخر دهه ۱۹۸۰ شرکت استرن استوارت تبلیغات گسترده ای را برای معرفی ارزش افزوده اقتصادی به کار گرفت. تا به حال بیش از ۳۰۰ شرکت از جمله شرکت های بزرگ و بین‌المللی نظیر کوکاکولا و زیمنس از این سیستم در عمل بهره گرفته اند و از این معیار به ‌عنوان معیار ارزیابی داخلی و خارجی به جای سود یا جریان های نقدی عملیاتی استفاده کرده‌اند.

تحقیق دیگری رابطه بین معیارهای ارزیابی عملکرد و ارزش افزوده بازار ۱۰۰ شرکت هولدینگ بانک را برای دوره زمانی ۱۹۹۵- ۱۹۸۶ را بررسی کرد. نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان داد که ارزش افزوده اقتصادی دارای بیشترین ارتباط با ارزش افزوده بازار بود. بازده دارایی ها، بازده حقوق صاحبان سهام، سود خالص و سود هر سهم بعد از ارزش افزوده اقتصادی به ترتیب دارای بیشترین تا کمترین ارتباط با ارزش افزوده بازار بودند. (یومورا و دیگران ۱۹۹۶، ۲۵).

۲-۱۳ چارچوب کلی برای ارزش گذاری

با توجه به نقش منحصر به فرد بدهی و محدودیت­های قانونی که منجر به مشکل شدن شناسایی سرمایه گذاری­های مجدد برای چنین موسساتی می­ شود چگونه ‌می‌توان این نوع مؤسسات را ارزش گذاری نمود؟ در این بخش قواعدی که ما را قادر به فائق آمدن بر چنین مشکلاتی می­ نماید، ارائه می­گردد.
اول این که پرداخت مستقیم به ارزش گذاری حقوق صاحبان سهام نسبت به ارزش گذاری کل مؤسسه‌ در مؤسسات خدمات مالی بسیار ملموس­تر است. دوم این که یا نیازی به معیاری از جریان­های نقدی داریم که ما را نیازمند به ارزیابی سرمایه گذاری­های مجدد نکند و یا نیاز به تعریف دوباره سرمایه گذاری­های مجدد داریم به گونه ­ای که برای مؤسسات خدمات مالی معنی­دار و قابل درک باشد(سهرابی ۱۳۸۵ ، ۹۵).

۲-۱۳-۱ ارزش حقوق صاحبان سهام در مقابل ارزش شرکت

ارزش شرکت به وسیله تنزیل جریان­های نقدی بعد از پرداخت مالیات مورد انتظار و پیش از کسر باز پرداخت بدهی­ها، تقسیم بر نرخ متوسط موزون هزینه سرمایه محاسبه می­ شود. در حالی که ارزش گذاری سهام به وسیله تنزیل جریان­های نقدی ناشی از سهام با نرخ هزینه حقوق صاحبان سهام به دست می ­آید.