فصل سوم

روش تحقیق

۳-۱ مقدمه

در این فصل روش شناسی تحقیق انجام می‌گیرد .‌به این صورت که روش تحقیق ، متغیرهای تحقیق و جامعه و نمونه آماری و چگونگی انجام تحقیق بیان می شود.

۳-۲ روش تحقیق

این تحقیق یک تحقیق کاربردی است که با بهره گرفتن از روش کتابخانه ای مبانی نظری مرتبط با موضوع تحقیق از منابع داخلی و خارجی استخراج و گزارش می شود و سپس به جمع‌ آوری اطلاعات پرداخته و فرضیه‌ها با بهره گرفتن از نرم افزار spss مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد . برای جمع‌ آوری داده های مورد نیاز از نرم افزار تدبیرپرداز و سایت های اینترنتی حاوی اطلاعات شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران استفاده شده است . برای آزمون فرضیات نیز از تحلیل رگرسیون چند متغیره استفاده شده است.

۳-۳ اهداف تحقیق

هدف از انجام این تحقیق بررسی رابطه بین محافظه کاری حسابداری و ریسک ورشکستگی است به عبارت دیگر با بررسی شرکت هایی که به طریقی ورشکسته محسوب می‌شوند سعی می شود این موضوع بررسی که شود که آیا این ورشکستگی تحت تأثیر محافظه کاری غیرشرطی قرار می‌گیرد یا خیر؟

۳-۴ متغیرها

متغیر مستقل در این تحقیق ریسک ورشکستگی است و متغیر وابسته محافظه کاری غیر شرطی حسابداری می‌باشد که اثر آن بر ریسک ورشکستگی مورد بررسی قرار می‌گیرد.

۳-۵ جامعه و نمونه آماری

این تحقیق را با بهره گرفتن از اطلاعات چهار دسته از شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران انجام رسانده ایم .

این شرکت ها عبارتند از:۱-شرکت های دارویی ۲- کانی غیر فلزی۳- خود رو و ساخت قطعات ۳- مواد غذایی و آشامیدنی

در بین این ۴ نوع ، شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران که می توانستیم از اطلاعات آن ها استفاده نماییم حدود ۱۳۰ شرکت بود که با بهره گرفتن از فرمول کوکران برای محاسبه حجم نمونه ، نمونه ای با حجم ۵۶ شرکت انتخاب شد .

فرمول کوکران برای محاسبه حجم نمونه به صورت زیر می‌باشد .

(۳-۱) n=

پیش فرض ها : ۱٫۹۶ = z ، ۰٫۵ =q=p ، ضریب اطمینان ۹۵ %

N حجم جامعه ، n حجم نمونه ، ۰٫۱ =d مقدار خطا ( درصد خطا ذکر نشده بلکه مقدار خطایی که در اندازه گیری متغیر مورد نظر قابل تحمل است قید می شود)

۳-۶ روش تجزیه و تحلیل اطلاعات و آزمون فرضیه‌ها

برای انجام تحقیق ابتدا وضعیت مالی شرکت های مورد بررسی را با بهره گرفتن از نسبت Q توبین محاسبه می نماییم . این نسبت یکی از معیار های ارزیابی عملکرد مالی شرکت هاست که از تقسیم ارزش بازار شرکت بر ارزش دفتری آن محاسبه می شود:

Q= (۳-۲)

در این رابطه M.V.S نشانگر ارزش بازار سهام عادی ، B.V.Dارزش دفتری بدهی ها و B.V.A ارزش دفتری دارایی هاست . اگر Q<1 شرکت دچار بحران مالی است و اگر Q>1باشد شرکت به بحران مالی دچار نیست. (لی وای لن و بادرنت^[۴۴] ۱۹۹۷ )

در بین شرکت های مورد بررسی مشخص شد که ۱۲ شرکت در سال ۸۹ و ۱۷ شرکت در سال ۸۸ ، دارای نسبت Q توبین کمتر از یک بودند که نشان دهنده این است که این شرکت ها دچار بحران مالی می‌باشند.

در مرحله بعد در بین شرکت هایی که دچار بحران مالی هستند (Q < 1) ، ریسک ورشکستگی آن ها را با بهره گرفتن از مدل آلتمن اندازه گیری می نماییم . این مدل که از پنج نسبت مالی : سرمایه در گردش به کل دارایی (X₁) ، سود انباشته به کل دارایی (X₂)، درآمد قبل از ارتباط بین بهره و مالیات به کل دارایی (X₃) ، ارزش بازار سهام عادی به ارزش دفتری بدهی ها(X₄) ، فروش به کل دارایی (X₅) تشکیل شده به صورت زیر است :

Z=1/2X₁+1/4X₂+3/3X₃+0/6X₄+0/99X₅ (۳-۳)

در این رابطه اگر:

1. 1. Z < 1.8 باشد احتمال ورشکستگی زیاد

1. 1. ۱٫۸ < Z < 3 باشد احتمال ورشکستگی بنا به میزان Z از کم به زیاد

1. Z > 3 باشد احتمال ورشکستگی ناچیز (رودپشتی ، علی خانی و مران جوری ۱۳۸۸ )

بعد از انجام محاسبات مشخص شد که در بین ۱۲ شرکتی که در سال ۸۹ دچار بحران مالی بودند ، ۹ شرکت ورشکسته محسوب می‌شوند و در بین ۱۷ شرکتی که در سال ۸۸ دچار بحران مالی بودند نیز ۹ شرکت ورشکسته می‌باشند.

در مرحله بعد در بین شرکت های ورشکسته ، ارتباط بین این ورشکستگی با محافظه کاری غیر شرطی حسابداری بررسی می شود . محافظه کاری غیر شرطی را نیز با بهره گرفتن از نسبت ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام به ارزش بازار سهام محاسبه می نماییم ( گری بیدل، مری ما و فرانک سونگ^[۴۵] ۲۰۱۱).

ارتباط بین ریسک ورشکستگی و محافظه کاری غیر شرطی را نیز با بهره گرفتن از مدل زیر محاسبه می نماییم.

BR_T=α+β_BRT-1+γuc_t-1+Conrols_T+ɛ (۳-۴)

در این مدل Controls شامل همه متغیر های شناخته شده قبلی است که بر ریسک ورشکستگی تأثیر می‌گذارد.

BR = ریسک ورشکستگی

US = محافظه کاری غیر شرطی

۲ فرضیه برای تحقیق بیان شد که عبارتند از :

1. 1. بین ریسک ورشکستکی و محافظه کاری غیر شرطی حسابداری رابطه وجود دارد .

1. رابطه بین ریسک ورشکستگی و محافظه کاری غیر شرطی حسابداری بسته به نوع شرکت ها می‌تواند متفاوت باشد .

برای بررسی فرضیه اول از آزمون همبستگی پیرسون استفاده می شود . این آزمون وجود رابطه منفی را بین آن ها نشان می‌دهد که البته این رابطه معنا دار نیست .

برای بررسی فرضیه دوم از آزمون تحلیل واریانس یک‌طرفه استفاده می شود . با بهره گرفتن از این آزمون محافظه کاری حسابداری و ریسک ورشکستگی را در ۴ نوع شرکت های انتخابی ، مورد بررسی قرار می‌دهیم ، که آزمون نشان داد که هیچکدام از آن ها به نوع شرکت ها بستگی ندارد .

۳-۷ آمار توصیفی

برای آمار دو تعبیر وجود دارد که یک بخش آن به آمار توصیفی مربوط می شود که ابتدایی ترین بخش آمار است و بخش دیگر به آمار استنباطی مربوط می شود که هدف اصلی علم آمار نیز همین بخش است.