برای اولین بار در سال ۱۹۶۵ میلادی انجمن آمریکایی تندرستی ، تربیت بدنی و تفریحات سالم ، از محل کمک مالی بنیاد ژوزف – بی – کندی[۲۲] اقدام به اجرای پروژه ای کرد که به زمینه‌های تفریحی و آماده سازی معلولین مربوط می شد و هدف آن افزایش مهارت‌های تفریحی و آماده سازی بدنی آنان بود، بعدها پروژه گسترش یافت و به صورت یکی از واحدهای انجمن درآمد و واحد برنامه های معلولین قرار گرفت (منشی طوسی ، ۱۳۶۶)
در آمریکا ، از سال ۱۸۶۳ فعالیت‌های رفاهی برای معلولین آغاز شد و ازآن پس کارشناسان شروع به تحقیق و بررسی و شناخت انواع مشکلات معلولین نمودند. و در سال ۱۸۹۲ مدرسه صنعتی بوستون [۲۳]در ایالت ماساچوست برای معلولین با اهداف اصلی آموزش حرفه ای به آن ها تشکیل شد. در سال ۱۹۰۸ یک کمیته اجتماعی شروع به بررسی و تحقیق در زمینه شناخت مسائل ناشی از معلولیت کرد. از جمله اینکه گزارش نمود اشتغال به تنهایی کافی نیست و معلولین باید در زمینه‌های مختلف آموزش تخصصی ببینند امور توان بخشی و کارآموزی حرفه ای در کشورهایی مانند اتریش و مالزی با همکاری مؤسسات بیمه اجتماعی ، بنگاه های کاریابی و نیز هیأتهای داوطلب از میان خود آسیب دیدگان انجام می شد. کارگاه های حمایتی متناسب با نیازهای آسیب دیدگان و پرداخت کمک مالی برای بازگشت آنان به کار، ورود آنان را به دنیای کار تسهیل می کند و تأسیساتی شامل کارآموزی در منازل ، مراکز آموزشی روزانه یا آموزش در حین کار ، بنوعی طراحی شده اند تا نیازهای متفاوت گروه‌های مختلف آسیب دیدگان را پاسخ گویند. در شهرها نیزخدمات اجتماعی زیر به آسیب دیدگان جنگ عرضه می گردید : خدمات عیادتی ، تأمین مواد غذایی، کمک در منزل ، خدمات تعمیراتی، کاردرمانی در منزل ، خدمات حمل و نقل و … ( مرکز مطالعات فرهنگی ، ۱۳۷۳؛ نقل از شیخ الحسنی ، ۱۳۷۶) .
نقش ورزش در توانمندی جانبازان
کاهش مشکلات و نگرانی های مرتبط با معلولیت در پرتوعاملی سازنده امکان پذیر است ، عاملی که بتواند با وجود ضعف و نقص جسمی ، فرد معلول را به جامعه انسانی خود پیوند دهد، او را به سوی استقلال فردی سوق دهد ، به شرکت در فعالیت‌های اجتماعی ترغیب کند و روند بهبودی او را سرعت بخشد . نیروی محرکه ای است برای رسیدن به حداکثر توان فیزیکی و فیزیولوژیکی و ورزش ایجاد انگیزش درونی می‌کند، از فرسایش تدریجی قابلیت‌های بدنی و روانی جلوگیری می‌کند و به عنوان عاملی در توانبخشی و افزایش قابلیت‌های روانی اهمیت دارد ، در نهایت افزایش خودکارآمدی ، توانمندی فرد و سلامت روان را باعث می شود (خورند، ۱۳۷۴).
ورزش برای جانبازان و معلولان نقش اصلی و اساسی دارد وبه مراتب بیشتر از درمان مورد توجه قرار واقع گردید ، به عبارتی با زندگی آنان رابطه مستقیم دارد و از یک وسیله تفریحی و درمانی ، پای فراتر گذاشته و به عنوان عاملی در جهت تکامل نارسائیهای جسمانی و روانی آن ها مد نظر قرار گرفته است که در صورت نپرداختن به آن ، ارگانیسم بدن دچار اختلال می شود ، روند بهبودی کند یا متوقف می شود و زندگی معلول به طورجدی به مخاطره می افتد. .ورزش از جمله فعالیت‌هایی است که معلولان را به جامعه معرفی می‌کند و می‌تواند نقش ها، نیازها، و موقعیت کنونی و آینده آنان را بیان کند . در شرایط کنونی معلولین به دلیل کوشش‌های خارق العاده در فعالیت‌های ورزشی توانسته اند حقارتهای ناشی از معلولیت را از بین برده و به عنوان افرادی برجسته در اجتماع نمایان شوند (حاج میر فتاح ، ۱۳۷۰) .
اهمیت این موضوع در طول جنگ جهانی دوم که ورزش به عنوان بخش مهمی از مراحل درمان پزشکی بیمارانی که دچار صدمات شده اند، مطرح و آشکار است. گاتمن[۲۴] هدف از ورزش معلولین را چنین بیان می‌کند ” ایجاد تحرک و جنبش بدنی، پیشگیری و جلوگیری از بیماری ناشی از اقامت در بیمارستان و کمک به معلولین جهت ایجاد رابطه دوباره با محیط اجتماعی” . امروزه ورزش به عنوان بخشی از درمان پزشکی جهت توان بخشی معلولین معرفی شده است زیرا هدف از توان بخشی کمک به معلولین برای رسیدن به حداکثر توانایی است (بهمنی ، ۱۳۷۲) .
اثرات ارزشمند ورزش برای جانبازان و معلولان
-
- ورزش به عنوان یک عامل درمانی
-
- ورزش به عنوان هماهنگ کننده ارگانیسم بدن
-
- ورزش به عنوان یک عامل تفریحی و نشاط بخش الف – احساس موفیت ب- افزایش اتکا به نفس
- ورزش به عنوان عامل تجدید کننده و تقویت کننده وابستگی های اجتماعی ( حاج میرفتاح، ۱۳۷۰) .
نحوه خدمات رسانی به جانبازان درایران[۲۵]
بنیاد شهید با اهداف الف – تأمین شرایط لازم برای حفظ و گسترش حضور معنوی و مستمر جانبازان در محیط های اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی .
ب- حمایت از آرمان و استمرار حرکت اعتقادی و فرهنگی جانبازان ، بهبود شرایط فردی ، خانوادگی و اجتماعی آنان .
ج- ایجاد قابلیت تطبیق وهماهنگی در مقررات اداری و استخدامی کشور با شرایط خاص جسمی جانبازان خود را ملزم می‌داند خدماتی را به جانبازان ارائه دهد که به ذکر آن خواهیم پرداخت.
در ستاد مرکزی بنیاد شش معاونت تخصصی وظیفه خدمات رسانی به ایثارگران را عهده دار شدند. که عبارتند از : ۱- معاونت عمران ومسکن ۲- معاونت تعاون و امور اجتماعی ، ۳- معاونت فرهنگی – ورزشی،۴- معاونت پژوهش و ارتباطات فرهنگی ،۵- معاونت اقتصادی و سرمایه گذاری ، ۶- معاونت بهداشت و درمان.
مدیریت فنی و تسهیلات رفاهی جانبازان در زمینه استخدام ، اشتغال ، پذیرش ، حقوق و مزایا ، امور اداری و تسهیلات رفاهی ، بیمه و درمان، آموزش و تحصیل ، مسکن ، معافیت های مالیاتی تسهیلاتی را در نظرگرفته است.
