جدول۳- ۱ مقایسه روش های دلفی سنتی و دلفی فازی (اوکلی و پاولوسکی،۲۰۰۴)

معیار ارزیابی
روش دلفی سنتی
روش دلفی فازی

تعداد مراحل مورد نیاز

پس از چندین مرحله بررسی ،متخصصان درمورد یک موضوع به اجماع می‌رسند.

با یک مرحله بررسی، همه نظرات پوشش

داده می‌شوند.

لزوم انعطاف پذیری

خبرگان برای رسیدن به میانگین نظرات دیگران،نظرات خود را تغییر می‌دهند. در غیر اینصورت ممکن است حذف شوند.

عقاید همه خبرگان محترم است و درجه

عضویت متفاوتی برای هر اجماع محتمل در نظر گرفته می‌شود.

هزینه و زمان

نیازمند صرف زمان و هزینه بالایی است، ابهام فرایند قابل حذف نیست.

نیاز به صرف زمان و هزینه بالا ندارد و

ابهام فرایند حذف خواهد گردید.

۳-۸- پویایی سیستم

دانش و تکنیکی که با بهره‌گیری از ‌نگرش سیستمی، مشکلات را به درستی شناسایی و در جهت حل و معضلات پیش‌آمده سریعترین واکنش را نشان می‌دهد. این دانش “سیستم داینامیک” یا پویایی سیستم‌ها نام دارد. سیستم داینامیک روش‌های مناسبی را برای شناسایی الگوی رفتاری سیستم در پرتو تفکر سیستمی، معرفی می‌کند به علت تعاملات بین بخش‌های مختلف یک سیستم لازم است که افراد تلاش کنند که رفتار سیستم را با نگرش سیستمی درک کنند. این درک فقط می‌تواند از طریق مطالعه و شناخت همه اجزا و ارتباط بین آن ها در قالب یک سیستم به دست آید(مارتینز^[۱۰۶]،۲۰۰۷). مدل‌ها همواره ابعاد ساده شده واقعیت می‌باشند. هدف از مدل‌سازی سیستم پویا به دست آوردن درک و دیدگاهی ‌در مورد روابط سیستم است تا بتوان خط مشی‌های ممکن برای بهبود سیستم را بررسی کرد(شی،^[۱۰۷] ۲۰۰۵). پشتوانه‌ی سیستم داینامیک تفکر سیستمی است. حل مسائل در سطوح کلان امکان پذیر نیست و با موفقیت انجام نمی‌شود مگر با در نظر گرفتن تمام عوامل و فاکتورهای درگیر و همچنین روابط بین آن ها. هدف تفکر سیستمی، گریز از نحوه تفکر و برخورد سنتی و ایستا با مسائل و مشکلات است. در حقیقت تحلیلگر با رویکرد و تفکر سیستمی و با در نظر گرفتن روابط مؤثر بین عوامل شناخته شده، سعی می‌کند از تأثیر عوامل بر یکدیگر چشم پوشی نکند تا نهایتاًً بتواند با تغییر در ارتباطات و یا تغییر یک یا چند عامل مسأله را حل نموده و سیستم را به سمت مورد نظر هدایت کند(قبادی،۱۳۸۵).

این موضوع وجود دارد که پویایی سیستم می‌تواند به درک و فهم محیط‌های پیچیده کمک کند(کریستین^[۱۰۸]،۲۰۰۱). پویایی سیستم با رفتار گسترده سیستم و اینکه چگونه آن رفتار بر تکامل سیستم در آیند تأثیر می‌گذارد، تأکید دارد و ‌به این ترتیب تصمیم‌گیری را تسهیل می‌کند(هلمس^[۱۰۹]،۲۰۰۰). تکنیک پویایی سیستم فرض می‌کند که اجزا در یک الگوی پیچیده با یکدیگر مرتبط می‌باشند و جهان از نرخ‌ها، سطوح و حلقه‌های بازخور تشکیل شده است و جریان اطلاعات از جریان فیزیکی مهم‌تر می‌باشد و غیرخطی بودن و تأخیر از اجزای مهم هر سیستمی است(لان،۲۰۰۰)، در واقع رویکرد پویایی سیستم بر این اصل استوار است که بررسی سیستم‌ها به صورت ایستا، به تنهایی تمامی جوانب پدیده ها در نظر نمی گیرد، در این روش تمامی متغیرها از جوانب مختلف بررسی می‌شوند این رویکرد بر این اصل استوار است که نرخ تغییرات کوچک می‌تواند در دراز مدت سیستم را دستخوش تغییر بزرگی کند.(اخلاصی،۱۳۹۱).

پویایی سیستم روشی‌است برای مطالعه، تحلیل، شبیه‌سازی و بهبود سیستم‌های پویایی اجتماعی، اقتصادی و مدیریتی، با یک دیدگاه بازخوردی. این روش به شکل امروزی در سال ۱۹۶۰ توسط فارستر و همکارانش در دپارتمان مدیریت مؤسسه‌ فناوری ماساچوست مطرح شد، این چارچوب روی سیستم‌هایی که تفکر می‌کنند، تمرکز می‌کند ولی چند مرحله اضافی در ساختن و تست کردن مدل شبیه سازی کامپیوتری نیز در خود دارند. ویژگی‌های اصلی این روش، وجود سیستم پیچیده، تغییر رفتار سیستم از زمانی به زمان دیگر و همچنین وجود بازخورد حلقه بسته هستند. این بازخورد اطلاعات جدیدی را درباره وضعیت سیستم شرح می‌دهد که منجر به تصمیمات بعدی می‌شود(مداح، ۱۳۹۰).

هدف اصلی پویایی سیستم، حصول بینش درباره چگونگی کارکرد سیستم‌هاست، ‌بنابرین‏ در بهبود سیاست‌ها در زمینه مورد بررسی، کمک بسیار خوبی خواهد بود. پویایی سیستم بر چهار مؤلفه‌ موجودی‌ها، جریان‌ها، بازخوردها^[۱۱۰]و روابط غیرخطی استوار است و قابلیت آزمون مدل، سبب درک بهتر کاربر از مسائل می‌شود. هسته اصلی تکنیک، ساختار سیستم است که شکل‌دهنده رفتار آن‌ است.(اخلاصی،۱۳۹۱).

روش پویایی سیستم برای درک رفتار پیچیده و سیستم‌های پویا سیاسی، اقتصادی، فناوری و اجتماعی برای نشان دادن ساختار سیستم و سیاست‌های مورد استفاده در تصمیم‌گیری در رفتار سیستم، مورد استفاده قرار می‌گیرد (آبوراوی^[۱۱۱] ، ۲۰۰۹). روش پویایی سیستم شامل دو فاز کمی و کیفی است. در شکل۳-۲ فاز‌های روش پویایی سیستم نشان داده شده‌است. پویایی شامل دو فاز مجزا است، که می‌تواند ابزاری برای شناسایی مسئله یا دلیلی برای نگرانی باشد. این‌ها به ترتیب پویایی سیستم کیفی و کمی هستند. فاز کمی مرتبط با توسعه و تجزیه و تحلیل مدل شبیه سازی شده است. مرحله اصلی شامل فاز کیفی در تجزیه و تحلیل ورودی – خروجی سیستم، مدل مفهومی و فرمول‌سازی نمودار جریان است. مرحله اول در راستای ایجاد مدل کمی برای تبدیل مدل مفهومی به نمودار جریان می‌باشد. مدل شبیه سازی توسط افراد مرتبط و داده های معتبر شناسایی می‌شوند(آبوراوی، ۲۰۰۹).

پویایی سیستم کیفی مبتنی بر ایجاد نمودار علی- معلولی و ایجاد ساختار حلقه بازخورد سیستم با بهره گرفتن از نمودار جریان است که با متغیرهای نرخ و سطح و جریان‌های اطلاعات ارائه می‌شود و یک ارزیابی کیفی از روابط بین فرآیندهای سیستم، تخمین رفتار سیستم و طراحی راهبردهای لازم برای بهبود رفتار ارائه می‌دهد. مدل‌سازی پویایی سیستم به مدیران کمک می‌کند تا تصمیمات خوبی و بی نقصی، مبتنی بر مدل‌های داده – محور بگیرند. مزیت‌های مهم تر پویایی سیستم به عنوان یک ابزار تجزیه و تحلیلی می‌باشد. که بسیاری از روابط داخلی را نمایان می‌کند که تحت تاثیر رفتار در یک سیستم پیچیده است. ‌بنابرین‏، کاربرد اصلی پویایی سیستم شناسایی حلقه‌های بازخورد اطلاعات است که توسط ارتباط با جریان اطلاعات و تجزیه و تحلیل حلقه‌هایی ایجاد می‌شود که درک چگونگی فرآیندهای اطلاعات و راهبردهایی که اثر متقابل در رفتار سیستم‌ها دارند را، تسهیل می‌کند(آبوراوی، ۲۰۰۹).

۳-۸-۱- مراحل مدل پویایی سیستم